Czasy głasnosti umożliwiły refleksję nad prawami człowieka, a upadek reżimu zainicjowanie upamiętnienia ofiar stalinizmu i pierwsze próby przywrócenia głosu grupom dyskryminowanym. Zmianie myślenia o państwie i społeczeństwie towarzyszył rozkwit nacjonalizmów. Rozmaite ugrupowania istniejące w dawnych republikach i obwodach odwoływały się do różnych koncepcji narodu, czy to opartego na krwi, związku z ziemią, czy też rozumianego jako wspólnota historyczna, tradycyjna lub obywatelska. Dla wielu z tych ruchów wspólna była idea suwerenności terytorium, w którego obrębie obywatele mogliby w sposób niezależny wpływać nie tylko na kwestie ekonomiczne, lecz także na życie społeczno-kulturalne. W tym czasie popularne stało się pojęcie odrodzenia narodowego, opartego na przekonaniu o przedradzieckim istnieniu narodów i kultur narodowych, które teraz wystarczy wskrzesić. Wiele grup próbowało stworzyć tę kulturę i tę wizję narodu od nowa, szukając w różnych miejscach inspiracji.