Aneta Wiewiórowska-Domagalska: Po wyroku TSUE ws. frankowiczów będzie jasne, jak mają orzekać sądy

TSUE wydał wyrok ws. frankowiczów

Specjaliści wskazują, że niebezpieczna dla frankowiczów byłaby pozytywna odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości UE na pytanie prejudycjalne o możliwość rozszerzenia wyjątku umożliwiającego zastąpienie nieuczciwego postanowienia umowy kredytu przepisem prawa zamiast eliminacji tego postanowienia.

Dotychczas TSUE podchodził do takiej ingerencji w treść umowy bardzo restrykcyjnie. Zastąpienie było możliwe, ale tylko jeśli umowie groził upadek narażający konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, wynikające z postawienia pozostałej do spłacenia kwoty kredytu w stan natychmiastowej wymagalności. To mogłoby przekraczać jego możliwości finansowe. Akceptacja takiego skutku, zdaniem TSUE, nie wywoływałaby efektu odstraszającego – bank „nie zostałby zniechęcony", jak to ujmuje TSUE, do wprowadzania nieuczciwych postanowień w proponowanych przez siebie umowach. Należy pamiętać, że dyrektywa 93/13, której stosowania dotyczy wyrok w sprawie Dziubak, realizuje dwa cele. Bezpośrednio jest to przywrócenie równowagi między pozycją konsumenta a przedsiębiorcy, a długoterminowo – usunięcie nieuczciwych postanowień umownych z rynku, poprzez stosowanie sankcji o skutku zniechęcającym wobec przedsiębiorców.

Czytaj też:

Wyrok TSUE w sprawie frankowiczów: sądny dzień dla banków

Frankowicze czekają na odsiecz z Luksemburga

Wyrok TSUE w sprawie frankowiczów: okazja czyni eksperta

A bardziej konkretnie co by taki werdykt oznaczał?

Rozstrzygnięcie TSUE umożliwiające uzupełnienie umowy przepisami, które pozwalają sądowi na miarkowanie interesów stron, byłoby znaczącym odejściem od stabilnej linii orzeczniczej Trybunału, zgodnie z którą nieuczciwy charakter powoduje wykreślenie z umowy, a zastąpienie możliwe jest tylko w wyjątkowej sytuacji. Stanowiłoby to dość duże zaskoczenie – dotychczas TSUE bardzo spójnie rozwijał swoje rozumowanie. Zmiana w myśleniu oznaczałaby zastąpienie nieuczciwej klauzuli indeksacyjnej np. średnim kursem NBP (istnieją już takie orzeczenia polskich sądów – w tym orzeczenia SN). Z punktu widzenia kredytobiorców takie rozstrzygnięcie eliminowałoby element arbitralności postanowienia, choć w dalszym ciągu ponosiliby całość ryzyka walutowego.

Jeśli chodzi natomiast o branie pod uwagę zdania konsumenta, TSUE jak dotąd bardzo jasno twierdził, że stanowisko poinformowanego i świadomego konsekwencji konsumenta powinno być wiążące dla sądu.

Proszę o rozwinięcie „zastępowania jakimś kompromisowym rozwiązaniem, ratującym nie tylko umowę, ale i jej sens ekonomiczny, czyli rentowność dla banku". Za takim stanowiskiem wypowiedziało się kilka polskich sądów, w tym SN w dwóch czy trzech wyrokach. Taki wyrok oznaczałby, że wprawdzie frankowicz mógłby mieć zmniejszone raty, ale nadal by je płacił na poziomie przynoszącym zysk bankowi.