Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego to prawo miejscowe. Lekceważąc plan, narusza się przepisy, a tym samym inwestycja może zostać uznana za samowolę. Brak zgodności z planem powoduje, że nadzór budowlany nigdy jej nie zalegalizuje. Jedyna szansa to jego zmiana. Taką samą drogę trzeba przejść, gdy inwestycja ma powstać na gruncie rolnym.
Tryb zmiany planu niczym się nie różni od stosowanego przy jego uchwalaniu (art. 27 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Wniosek o zmianę składa się do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Inwestor musi pamiętać, by go dobrze umotywować. Nigdy nie ma gwarancji, że odniesie to skutek. Wójt wniosek może uwzględnić lub nie. Przepisy nie przewidują procedur w tym zakresie ani terminów na rozpatrzenie wniosku. Przedsiębiorca nie odwoła się więc ani nie zmusi wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do podjęcia pozytywnej decyzji. Jedyna odpowiedzialność, jaką poniesie, to polityczna, musi się więc wójt liczyć z tym, że gdy będzie lekceważył wnioski mieszkańców, to w wyborach samorządowych nie zostanie ponownie wybrany.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) przedstawia wnioski na posiedzeniu rady gminy (miasta), ale wcale nie musi tego robić, może wniosek pominąć i nic z tym nie można zrobić.
Głównym powodem odmowy przystąpienia do prac nad planem są pieniądze. Zmiana planu kosztuje. Zwykle też nie wszyscy na zmianie korzystają, mogą też stracić. Dlatego właściciele nieruchomości mają prawo domagać się od gminy odszkodowania albo zamiany jej na inną. Osoba, której odmówiono zmiany planu, powinna śledzić obwieszczenia w gazetach lokalnych oraz na stronie internetowej gminy. Może się okazać, że gmina rozpoczyna prace nad zmianą planu i to wcale nie na wniosek inwestora. Zawsze wtedy zbiera wnioski od mieszkańców, które potem uwzględnia lub nie.
Jeżeli szczęście dopisze i nastąpi zmiana planu, to trzeba uzbroić się w cierpliwość i poczekać dwa–trzy lata. W tym czasie rada gminy (miasta) rozpocznie procedurę uchwalania planu. Następnie wójt (burmistrz, prezydent miasta) ogłasza, że rozpoczyna prace nad planem miejscowym. Robi to, wywieszając obwieszczenie w urzędzie oraz w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, najczęściej jest to wywieszenie plakatów i informacja w internecie. Następnie zawiadamia o przystąpieniu do prac nad planem urzędy, które będą opiniować projekt, czyli wojewódzkiego konserwatora zabytków, zarządcę drogi, inspekcję sanitarna itd.
