Egzamin zawodowy adwokatów i radców: kazusy z prawa karnego

Od 11 do 13 marca 2015 r. będzie trwał egzamin zawodowy dla przyszłych adwokatów i radców prawnych. Na pierwszy dzień – 11 marca – zaplanowano prawo karne. Dziś, po raz trzeci i ostatni, publikujemy przykładowe zadania, z jakimi będą się musieli zmierzyć kandydaci do zawodów w pierwszym dniu egzaminów.

W poniedziałek rozpoczynamy przygotowanie do drugiego dnia egzaminu, czyli do pracy pisemnej z prawa cywilnego.

Napad z bronią w ręku na stację

1

Stan faktyczny: Dariusz B. został oskarżony o dokonanie napadu rabunkowego z bronią w ręku na stację benzynową i kradzież 6,7 tys. zł na szkodę Orlen Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie. Dzień przed dokonaniem napadu system monitoringu w miejscu przestępstwa przestał funkcjonować. 15 minut po dokonaniu napadu policja zatrzymała Dariusza B. w pobliżu stacji benzynowej, nie znalazła jednak przy nim skradzionych pieniędzy, broni ani innych przedmiotów, za pomocą których popełniono przestępstwo. Pracownik stacji benzynowej, jedyna osoba obecna przy napadzie, stwierdził, że wydaje mu się, że napadu dokonał Dariusz B., ponieważ warunki fizyczne sprawcy napadu odpowiadają warunkom fizycznym oskarżonego. Wydaje mu się także, że głos Dariusza B. jest identyczny z głosem sprawcy napadu. Ponieważ osoba, która dokonała napadu, miała na głowie kominiarkę, nie może z całą pewnością potwierdzić, że sprawcą napadu jest Dariusz B. Oskarżony nie przyznał się do winy. Brak było jakichkolwiek innych dowodów świadczących o jego winie. Sąd okręgowy wyrokiem z 17 stycznia 2013 r. na podstawie zeznań pracownika stacji benzynowej uznał jednak oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa  z art. 280 § 2 kodeksu karnego i na jego podstawie skazał go na sześć lat pozbawienia wolności.

Zadanie

Jako obrońca oskarżonego Dariusza B. przygotuj apelację, ograniczając się do wskazania zakresu zaskarżenia wyroku, zarzutu bądź zarzutów oraz wniosku apelacji albo w przypadku uznania, że brak podstaw do jej sporządzenia, opinię prawną o braku podstaw do sporządzenia apelacji.

Odpowiedź

Działając w imieniu oskarżonego Dariusza B. na podstawie pełnomocnictwa znajdującego się w aktach sprawy, na podstawie art. 425 § 1, 2 i 3 kodeksu postępowania karnego oraz art. 444 k.p.k., zaskarżam w całości na korzyść oskarżonego wyrok sądu okręgowego z 17 stycznia 2013 r. opatrzony sygnaturą II K.k. 133/12, otrzymany przez obrońcę oskarżonego wraz z uzasadnieniem 10 lutego 2013 r.

Sądowi okręgowemu na podstawie art. 427 § 1 i 2 oraz art. 438 pkt 2 i 4 k.p.k. zarzucam obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 5 § 2 k.p.k., poprzez rozstrzygnięcie niedających się usunąć wątpliwości wynikających z zeznań pracownika stacji benzynowej na niekorzyść oskarżonego. W konsekwencji doprowadziło to do błędnych ustaleń faktycznych polegających na przyjęciu, że oskarżony popełnił zarzucany mu czyn, podczas gdy jedyny świadek zdarzenia nie jest pewien, czy napadu dokonał oskarżony, a ponadto w materiale dowodowym nie ma żadnych dowodów potwierdzających popełnienie przestępstwa przez oskarżonego. W oparciu o powyższy zarzut na zasadzie art. 427 § 1 oraz art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wnoszę o zmianę wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od zarzuconego mu czynu.

Wyjaśnienie

Przy rozwiązaniu zaproponowanego kazusu w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na rozróżnienie zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. od zarzutu naruszenia art. 5 § 2 k.p.k. Z pierwszym z zarzutów mamy do czynienia, gdy sąd, oceniając dowody znajdujące się w materiale dowodowym, oceni je w sposób sprzeczny z zasadami prawidłowego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. Innymi słowy, naruszenie art. 7 k.p.k. ma miejsce, gdy dokonane przez sąd ustalenia faktyczne odbiegają od tego, co wynika z materiału dowodowego. Wskazujemy wówczas, że sąd dokonał dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, co w konsekwencji doprowadziło do nieprawidłowych ustaleń faktycznych. Z kolei sięganie po art. 5 § 2 k.p.k. jest możliwe jedynie wówczas, gdy w postępowaniu ujawniły się wątpliwości niedające się usunąć, a więc po pierwsze – muszą się one rzeczywiście pojawić, a po drugie – mimo podjętych działań procesowych nie da się ich wyeliminować. Wątpliwości te zaś mogą zaistnieć tylko wtedy, gdy mimo przeprowadzenia wszystkich możliwych dowodów i prawidłowej, spełniającej wszystkie wymogi wskazane w art. 7 k.p.k., ich oceny określonych kwestii nie można jednoznacznie rozstrzygnąć. Nie wolno tym samym korzystać z rozwiązania wskazanego w art. 5 § 2 k.p.k., m.in. wówczas, gdy ocena dowodów przeprowadzona jest w sposób, który nie odpowiada wymogom art. 7 k.p.k., i to w jej efekcie, zdaniem sądu, pojawiają się określone wątpliwości (wyrok SN z 13 kwietnia 2011 r., sygn. III KK 453/10). O naruszeniu art. 5 § 2 k.p.k. możemy zatem mówić tylko wtedy, gdy pomimo podjęcia starań nie zgromadzono w sprawie dowodów, które pozwoliłyby na usunięcie istniejących w sprawie wątpliwości. Przepisy art. 5 § 2 k.p.k. i art. 7 k.p.k. mają charakter rozłączny, a zatem zastosowanie art. 5 § 2 k.p.k. możliwe jest jedynie wówczas, gdy mimo przeprowadzenia wszystkich możliwych dowodów oraz dokonania ich oceny spełniającej wymogi określone w art. 7 k.p.k. pojawią się wątpliwości, których nie da się wyeliminować (wyrok SN z 1 lutego 2012 r., sygn. II KK 141/11). Za pomocą art. 7 k.p.k. sąd ocenia wiarygodności danego dowodu, a dopiero gdy na podstawie dokonanej oceny dowodów pojawiają się niedające się usunąć wątpliwości, stosujemy regułę in dubio pro reo. Tego rodzaju wątpliwości zaś nie mogą się wiązać z kwestią oceny wiarygodności określonego dowodu. Gdybyśmy zatem dokonali modyfikacji przedstawionego stanu faktycznego w ten sposób, że było dwóch świadków napadu, z  których jeden stwierdza, że rozpoznaje Dariusza B. jako osobę, która dokonała napadu, drugi zaś ze świadków wskazywałby, że to nie Dariusz B. popełnił przestępstwo, to ocena zeznań jest dokonywana na podstawie art. 7 k.p.k. Sąd, wydając wyrok, da wiarę jednemu ze świadków, drugiemu wiary odmówi. W takiej sytuacji, kwestionując ustalenia faktyczne poczynione przez sąd, winniśmy zarzucić sądowi naruszenie art. 7 k.p.k.

W wyroku uniewinniającym sąd musi orzec koszty procesu na rzecz oskarżonego

W związku z tym, że w przedstawionym stanie faktycznym materiał dowodowy nie rozstrzygnął winy oskarżonego, a pojawiające się wątpliwości zostały rozstrzygnięte na jego niekorzyść, we wniosku apelacji żądamy zmiany wyroku przez uniewinnienie oskarżonego. Sąd w przypadku wyroku uniewinniającego jest zobligowany do zasądzenia z urzędu kosztów procesu na rzecz oskarżonego. Stosownie do art. 632 pkt 2 k.p.k., jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania koszty procesu ponosi w sprawach z oskarżenia publicznego Skarb Państwa, z wyjątkiem należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika przez pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego albo inną osobę, a także z tytułu obrony oskarżonego w sprawie, w której ten skierował przeciwko sobie podejrzenie popełnienia czynu zabronionego.

Wyrok za sześć oszustw

2

Stan faktyczny: prokurator w trybie art. 335 § 1 kodeksu postępowania karnego uzgodnił z oskarżonym Zenonem Z. wyrok na wymierzenie mu kary bezwzględnej półtora roku pozbawienia wolności.  Zgodę wyraził oskarżyciel posiłkowy – pokrzywdzony Sławomir K., który zgłosił swój akces do udziału w sprawie. Sąd rejonowy 20 kwietnia 2011 r. w wydanym na posiedzeniu wyroku uznał Zenona Z. za winnego popełnienia ciągu sześciu przestępstw oszustwa na szkodę Sławomira K. i na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności. Wykonanie kary na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres próby trzech lat, oddając w tym czasie oskarżonego pod dozór kuratora sądowego. Ponadto na podstawie art. 72 § 2 k.k. i art. 46 § 1 k.k. nałożył na oskarżonego obowiązek naprawienia szkód wyrządzonych przestępstwami, w tym na rzecz pokrzywdzonego Sławomira K., i obciążył oskarżonego kosztami sądowymi.

Zadanie

Czy jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego widzisz powód zaskarżenia orzeczenia?

Odpowiedź

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien zaskarżyć wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego. Powinien zarzucić obrazę przepisów postępowania karnego mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 343 § 6 k.p.k., poprzez orzeczenie wobec oskarżonego w trybie określonym w art. 335 § 1 k.p.k. innej kary niż ta, która została uzgodniona z prokuratorem i na którą wyraził zgodę oskarżyciel posiłkowy, czego sąd w tym trybie nie mógł uczynić i co spowodowało orzeczenie wobec oskarżonego zbyt łagodnej kary pozbawienia wolności. Skarżący powinien wnosić o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Przy ponownym rozpoznaniu sąd powinien ustalić, czy oskarżony w dalszym ciągu aprobuje propozycje prokuratora. Artykuł 343 § 6 k.p.k. należy rozumieć w taki sposób, że sąd, wydając wyrok w tym trybie, nie ma możliwości orzeczenia innej rodzajowo kary czy też kary w innym wymiarze niż ta zaakceptowana przez strony. Jeżeli zaś sąd uzna, że uzgodnionej pomiędzy stronami kary nie może zaakceptować, to może wezwać strony do zmiany uzgodnień lub też postąpi w myśl art. 343 § 7 k.p.k., czyli rozpozna sprawę na zasadach ogólnych.

Złodziej recydywista

3

Postępowanie w sprawach o wykroczenia nie może być uznane za karne

Stan faktyczny: Zbigniew W. stanął pod zarzutem popełnienia czynu polegającego na tym, że 19 lipca 2010 r. w D., działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą w ciągu pięciu lat po odbyciu co najmniej sześciu miesięcy kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem sądu rejonowego z 22 września 2003 r. za umyślne przestępstwo podobne, zabrał w celu przywłaszczenia dwa żakiety damskie o łącznej wartości 836 zł, działając tym samym na szkodę Janusza M., to jest dokonania występku z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. Podczas tego samego zdarzenia oskarżony dokonał zaboru na szkodę Wiktora Z. trzech par podkoszulków męskich o wartości 102 zł i  wyrokiem nakazowym SR w D. z 13 sierpnia 2010 r.  za wykroczenie z art. 119 § 1 k.w. został  prawomocnie skazany na karę grzywny. Wyrokiem z 25 stycznia 2011 r. sąd rejonowy rozpoznający zdarzenie z 19 lipca 2010 r. dotyczące zaboru dwóch żakietów  na podstawie art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzył postępowanie.

Zadanie

Czy jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego znajdujesz podstawę do zaskarżenia orzeczenia, a jeśli tak, to jakie należy postawić zarzuty?

Odpowiedź

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien dostrzec zasadność zaskarżenia przedmiotowego wyroku. Sąd bowiem błędnie uznał, że skoro oskarżony został skazany wyrokiem nakazowym za wykroczenie z art. 119 § 1 k.k. popełnione 19 lipca 2010 r., to tym samym nastąpiła powaga rzeczy osądzonej w zakresie występku z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. Sąd rejonowy nie miał podstaw, aby na podstawie art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzyć postępowania z uwagi na powagę rzeczy osądzonej, skoro oskarżony popełnił dwa odrębne czyny na szkodę dwóch pokrzywdzonych. Ponadto postępowanie w sprawach o wykroczenia nie może być uznane za „postępowanie karne w rozumieniu art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.".

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien zatem wyrok zaskarżyć w całości na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k.  i art. 438 pkt 2 k.p.k. powinien zarzucić obrazę przepisów postępowania karnego mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., poprzez błędne zastosowanie tego przepisu i uznanie, że w odniesieniu do zarzucanego oskarżonemu czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. popełnionego 19 lipca 2010 r. w D. zaistniała ujemna przesłanka procesowa w postaci res iudicata, podczas gdy uprzednie prawomocne skazanie oskarżonego wyrokiem nakazowym sądu rejonowego w D. z 13 sierpnia 2010 r. za wykroczenie określone w art. 119 § 1 k.k. popełnione w tym samym miejscu i czasie nie spowodowało stanu powagi rzeczy osądzonej, gdyż dotyczyło czynu popełnionego na szkodę innego pokrzywdzonego. Podnosząc taki zarzut, skarżący powinien wnosić o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W następnym odcinku w poniedziałek kazusy z prawa cywilnego

Z czego się uczyć

Egzamin z prawa karnego potrwa sześć godzin. W przygotowaniach warto uwzględnić: