Apelacja w postępowaniu karnym

Apelacja przysługuje od wyroku sądu I instancji (art. 444 kodeksu postępowania karnego.), z wyjątkiem wyroku nakazowego, od którego przysługuje sprzeciw (art. 506 k.p.k.).

Podmiot uprawniony, który dysponuje odpisem wyroku wraz z uzasadnieniem, może wnieść apelację w terminie zawitym 14 dni od doręczenia mu tego uzasadnienia, a w trybie przyspieszonym – 7 dni.

Termin ten jest liczony oddzielnie dla każdego uprawnionego (art. 445 § 1 k.p.k.). Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok (art. 428 § 1 k.p.k.).

Nie spełnia tego wymogu, zdaniem SN, oświadczenie strony przesłane w formie dokumentu elektronicznego, stosownie do wymogów ustawy z 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym, ponieważ przepisy k.p.k. nie znają takiej formy czynności.

Zgodnie z dyspozycją art. 446 § 1 k.p.k., jeżeli apelacja jest wnoszona od wyroku SO, a nie pochodzi od prokuratora, jest objęta przymusem adwokackim i radcowskim. Nie dotyczy to jednak samego wniosku o uzasadnienie wyroku.

Do apelacji sporządzonej przez prokuratora, pełnomocnika lub obrońcę należy dołączyć odpowiednio liczbę odpisów dla stron przeciwnych, natomiast w przypadku apelacji składanej do SA – dodatkowo jeszcze jeden odpis (art. 446 § 2 k.p.k.).

Wymóg dołączenia odpisów nie ciąży na oskarżonym, oskarżycielu posiłkowym lub prywatnym, powodzie cywilnym i podmiocie odpowiedzialnym za zwrot korzyści, gdy samodzielnie wnoszą apelację.

O przyjęciu apelacji zawiadamia się prokuratora oraz obrońców i pełnomocników, a także strony (art. 448 § 1 k.p.k.). Strona może wnieść odpowiedź na środek odwoławczy (apelację) – art. 428 § 1 k.p.k.

Sąd odwoławczy rozpoznaje apelację na rozprawie, a tylko w przypadkach wskazanych w ustawie na posiedzeniu (art. 449 k.p.k.). Na posiedzeniu sąd odwoławczy może:

– uchylić wyrok w wyniku stwierdzenia bezwzględnych przyczyn odwoławczych (art. 439 § 1 k.p.k.);

– dokonać kontroli warunków skuteczności apelacji (art. 430 § 1 k.p.k.);

– pozostawić apelację bez rozpoznania z powodu cofnięcia, jeżeli nastąpiło to poza rozprawą (art. 432 k.p.k.).

W postępowaniu apelacyjnym sąd stosuje odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem I instancji, o ile przepisy rozdz. 49 nie stanowią inaczej (art. 458 k.p.k.).

W rozprawie odwoławczej obowiązkowy jest udział prokuratora oraz obrońcy, gdy obrona formalna jest obowiązkowa z przyczyn wymienionych w art. 79 k.p.k. i art. 80 k.p.k. (art. 450 § 1 k.p.k.). Udział pozostałych stron i ich pełnomocników w rozprawie odwoławczej jest obowiązkowy tylko wtedy, gdy sąd lub prezes sądu uznają to za konieczne (art. 450 § 2 k.p.k.).

Jeżeli udział strony, obrońcy lub pełnomocnika nie jest obowiązkowy, ich niestawiennictwo nie tamuje rozpoznania sprawy, o ile zostali prawidłowo powiadomieni o terminie rozprawy (art. 450 § 3 k.p.k.). W przypadku braku potwierdzenia zawiadomienia osoby uprawnionej do udziału w rozprawie należy ją odroczyć (art. 450 § 3 k.p.k.).

Odnośnie do oskarżonego pozbawionego wolności, sąd odwoławczy zarządza sprowadzenie go tylko na jego wniosek (art. 451 zd. 1 k.p.k.), chyba że mimo to uzna za wystarczającą obecność jego obrońcy.

Należy jednak mieć na uwadze, że sprowadzenie oskarżonego na rozprawę odwoławczą powinno nastąpić zawsze, gdy będą przeprowadzane dowody uzupełniające lub będą rozważane kwestie dotyczące ustaleń faktycznych (art. 454 § 2 k.p.k.).

Tam, gdzie apelacja ogranicza się do aspektów wyłącznie prawnych albo, gdy, dotycząc jedynie kary, kwestionuje – i to na korzyść oskarżonego – tylko jej rodzaj lub rozmiar i to wyłącznie na podstawie niepodważanych ustaleń faktycznych i ujawnionych okoliczności, wskazując jedynie na wadliwą, zdaniem skarżącego, ocenę sądu co do rangi i wagi tych okoliczności dla wymiaru kary, niesprowadzenie na rozprawę odwoławczą oskarżonego pozbawionego wolności – mimo takiej jego prośby – i ograniczenie się do zapewnienia obecności na tej rozprawie obrońcy oskarżonego uznać należy za prawidłowe, nienaruszające procesowych zasad prawa do obrony, kontradyktoryjności i równości broni procesowej, a więc nieuchybiające wymogom art. 451 § 1 k.p.k. sprzed nowelizacji k.p.k. z 2000 r.

Rozumowanie to pozostaje aktualne także na gruncie obecnego brzmienia art. 451 k.p.k., gdyż wprawdzie, co do zasady, należy teraz sprowadzać oskarżonego pozbawionego wolności na rozprawę odwoławczą, niezależnie od rodzaju i kierunku apelacji (art. 451 zd. 1 in principio k.p.k.), ale można z tego zrezygnować, jeżeli obecność obrońcy jest zdaniem sądu wystarczająca (art. 451 zd. 1 in fine k.p.k.), co nakazuje uwzględniać także obecnie m.in. zakres apelacji i rodzaj podniesionych zarzutów.

Sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy (art. 452 § 1 k.p.k.), ale w wyjątkowych wypadkach może przeprowadzić każdy dowód bezpośrednio na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania i nie jest konieczne przeprowadzanie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części (art. 452 § 2 k.p.k.).

Przeprowadzenie dowodu na rozprawie odwoławczej ma charakter wyjątkowy, dlatego też istnieje wymóg, aby czynność taka nie prowadziła do przeprowadzania na nowo przewodu sądowego, choćby w znacznej części, oraz aby przyczyniało się to do przyspieszenia postępowania w danej sprawie.

Sąd odwoławczy orzeka wyrokiem, jeżeli utrzymuje w mocy, uchyla lub zmienia orzeczenie sądu I instancji (art. 456 k.p.k.), natomiast postanowieniem, gdy rozpoznaje apelację, ale tylko od uzasadnienia wyroku oraz gdy pozostawia apelację bez rozpoznania (art. 430 k.p.k. i art. 432 k.p.k.).

Przy ogłaszaniu wyroku sąd odwoławczy podaje ustnie tylko najważniejsze powody wyroku (art. 418 § 3 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k.).

Uzasadnienie wyroku sąd odwoławczy sporządza z urzędu w terminie 14 dni (art. 457 § 1 k.p.k.), przy czym w sprawach zawiłych termin ten może zostać przedłużony na czas oznaczony przez prezesa sądu (art. 423 § 1 in fine k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k.).

Przepis art. 457 § 2 zd. 1 k.p.k. przewiduje możliwość, że sąd odwoławczy sporządza niekiedy uzasadnienie tylko na żądanie strony.

Zachodzi to w sytuacji, gdy apelację uznano za oczywiście bezzasadną, przy czym z treści orzeczenia sądu o utrzymaniu w mocy zaskarżonego wyroku powinno wynikać, że tak faktycznie było. W przeciwnym wypadku sąd jest zobowiązany do uzasadnienia orzeczenia z urzędu.

Sąd II instancji ponownie rozpoznający apelację, po uchyleniu poprzedniego orzeczenia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, związany jest zapatrywaniami prawnymi i wskazaniami sądu kasacyjnego (art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.).

Oznacza to jednak obowiązek rozpoznania apelacji wyłącznie w granicach przekazania (art. 442 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.) i ustosunkowania się do zarzutów podniesionych w zwykłym środku odwoławczym, a nie do tych sformułowanych dopiero w skardze kasacyjnej

22 października 2009 r. Senat RP zadecydował o tzw. dużej nowelizacji kodeksów

: karnego, postępowania karnego, karnego wykonawczego oraz karnego skarbowego.

Nowelizacja

weszła w życie 8 czerwca 2010 r.