Prokuratura: czystka czy reorganizacja

Poselski projekt nowelizacji [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=255114]ustawy o prokuraturze[/link] przewiduje utworzenie Prokuratury Generalnej, zlikwidowanie Prokuratury Krajowej i prokuratur apelacyjnych, pozostawienie prokuratur okręgowych i rejonowych.

Prokuratorzy likwidowanych jednostek pozostaną z mocy ustawy w dyspozycji prokuratora generalnego. I właśnie spośród nich oraz prokuratorów okręgowych zostaną powołani prokuratorzy Prokuratury Generalnej – przewiduje się 100 stanowisk. Pozostali, niepowołani do nowej placówki (zatem dotychczasowi prokuratorzy krajowi i apelacyjni) mogą się ubiegać o powołanie na stanowisko prokuratora prokuratury okręgowej. Prokuratorzy w dyspozycji prokuratora generalnego, którzy w terminie trzech miesięcy od dnia zorganizowania Prokuratury Generalnej nie zostaną powołani na wskazane stanowiska, będą zwolnieni ze służby. Ci, którzy w dniu zwolnienia spełniają przesłanki przeniesienia w stan spoczynku, będą mogli z tego uprawnienia skorzystać.

[srodtytul]Dostęp do służby publicznej[/srodtytul]

Zgodnie z art. 60 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=77990]konstytucji[/link]: „Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach”. W konsekwencji wskazany przepis wymaga, aby zasady dostępu do służby publicznej były takie same dla wszystkich obywateli posiadających pełnię praw publicznych. Ustawa musi zatem ustanowić obiektywne kryteria doboru kandydatów do tej służby oraz uregulować zasady i procedurę rekrutacji, a także zwolnień, w taki sposób, aby zapewnić przestrzeganie zasady równości szans wszystkich kandydatów bez jakiejkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych ograniczeń.

Oczywiście nie odbiera to władzy publicznej możliwości ustalenia szczegółowych warunków dostępu do konkretnej służby ze względu na jej rodzaj i istotę, niemniej musi zostać zapewniona osobom możliwość uzyskania uzasadnienia, a także weryfikacji podejmowanych decyzji. W konsekwencji ustawa powinna określić kryteria zwalniania ze służby oraz procedurę podejmowania decyzji w tym zakresie, tak aby wykluczyć wszelką dowolność działania władz publicznych.

[srodtytul]Pole do nadużyć[/srodtytul]

[b]Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 2004 r. (K 45/02) restrukturyzacja struktur pracowniczych nie może być przeprowadzana w sposób arbitralny jako element procesu reorganizacji aparatu państwowego[/b]. Reorganizacja nie może być wykorzystywana jako okazja do wymiany kadry. Stanowi to bowiem obejście przepisów gwarantujących funkcjonariuszom wzmożoną trwałość ich zatrudnienia.

Projekt ustawy przewiduje bezwzględne zwolnienie prokuratorów apelacyjnych i krajowych, którzy nie otrzymają angażu w Prokuraturze Generalnej lub prokuraturach okręgowych. Taki sposób ukształtowania przepisów może dać szerokie pole do nadużyć, a tym samym może doprowadzić do uzależnienia prokuratorów od organów decyzyjnych, tj. powołującego prokuratora generalnego oraz opiniującego kandydatury ministra sprawiedliwości. Brak obowiązku uzasadnienia podejmowanych decyzji personalnych względem prokuratorów, a także brak kontroli co do stwierdzania nieprzydatności do dalszego pełnienia funkcji prokuratora, pogłębia przekonanie, iż proponowane przepisy mogą służyć jako instrument do selekcji determinowanej czynnikami pozamerytorycznymi.

Rola prokuratury w systemie państwa demokratycznego i prawnego wymaga zobiektywizowanej i opartej na prawie kontroli legalności decyzji o zwolnieniu ze stanowisk prokuratorskich. [b]Jak stanowi wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 czerwca 1998 r. (K 28/97), jeżeli prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach ma mieć charakter realny, to – zgodnie z art. 77 ust. 2 konstytucji – decyzje o odmowie przyjęcia oraz zwolnienia ze służby muszą zostać poddane kontroli sądowej.[/b]Projektodawca nie wprowadza żadnych kryteriów, które będą miały wpływ na wybór prokuratorów do Prokuratury Generalnej lub prokuratur okręgowych. Niewątpliwie spowoduje to regres prawny wobec grupy adresatów normy, w stosunku do stanu prawnego istniejącego przed zmianą ustawy. Może to stwarzać pokusę do „przypadkowego” oraz uznaniowego doboru prokuratorów, a tym samym destrukcji spójności i neutralności organu powołanego do stania na straży praworządności, a także możliwość ulegania presji zewnętrznej w czasie aktywności zawodowej.

[srodtytul]Wewnętrzna niespójność[/srodtytul]

Taki sposób ukształtowania przepisów może wpłynąć negatywnie na potencjał funkcjonowania prokuratury oraz całego aparatu organów ścigania. Projektodawca wskazuje na możliwość przejścia byłych prokuratorów do innych zawodów prawniczych (adwokata lub radcy prawnego). Regulacja ta jest wewnętrznie niespójna, ponieważ prokurator Prokuratury Krajowej lub prokurator apelacyjny, który w ocenie Prokuratora generalnego i ministra sprawiedliwości nie jest w stanie podołać obowiązkom nawet prokuratora okręgowego, raptem może spełniać wszelkie predyspozycje i warunki do wpisu na listę czy to radców prawnych, czy adwokatów. Pomijając już kwestie przekwalifikowania, działania te pozostają w aksjologicznej sprzeczności z innymi przygotowanymi rozwiązaniami, gdyż dla aplikantów prokuratorskich przewiduje się stworzenie preferencyjnych rozwiązań, choćby w postaci programu stypendialnego, ale i obowiązków z nim związanych (zwrot stypendium w razie odejścia z zawodu w określonym czasie), ukierunkowanych na to, żeby nie odchodzili do innych zawodów prawniczych. W konsekwencji z jednej strony prokuratura może stracić doświadczonych prokuratorów, a z drugiej tworzy się osłony mające na celu powstrzymanie młodych adeptów od odchodzenia z niej.