Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska: Dziecko to najwrażliwszy podsądny

Nastolatki chcą mieć wsparcie adwokata – mówi Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska, wicedziekan stołecznej palestry.

Publikacja: 30.08.2023 03:00

Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska: Dziecko to najwrażliwszy podsądny

Foto: Adobe Stock

W tym roku Okręgowa Izba Adwokacka w Warszawie uruchomiła obowiązkowe dla aplikantów zajęcia z ochrony praw dziecka. Co obejmują?

Propozycja została zaakceptowana już pod koniec zeszłego roku.

Nowy blok tematyczny obejmuje zagadnienie: dziecko w postępowaniu karnym. Chodzi o działania związane z przygotowaniem małoletniego do składania zeznań, warunki jego przesłuchania, zasady formułowania pytań, przeciwwskazania do udziału w takich czynnościach, a także bardzo trudną kwestię badań psychologicznych i ogólnie kontaktu adwokata z dzieckiem. Inny duży temat to standardy w zakresie ochrony praw dzieci, konstytucyjne, i te międzynarodowe. Chodzi nie tylko o konwencję ochrony praw dziecka, bo i o inne akty prawne obejmujące tę materię, w tym kilka unijnych dyrektyw. Przede wszystkim dotyczą dziecka jako podejrzanego o popełnienie czynu ściganego na podstawie zmienionego kodeksu karnego.

Udział dziecka w postępowaniu jako sprawcy jest chyba obecnie najbardziej dramatycznym i najtrudniejszym wyzwaniem dla wszystkich jego uczestników.

Ale dzieci występują także w postępowaniu penalnym jako pokrzywdzeni lub istotni świadkowie. Dlatego wiedza pełnomocnika w takich właśnie sprawach wymaga nieustannego uzupełnienia i dodatkowych szkoleń.

Dlaczego to takie ważne akurat w zakresie postępowania karnego z udziałem dzieci?

Bo jest to podsądny najbardziej wrażliwy. Z badań prowadzonych przez panią mec. Monikę Horną-Cieślak i panią mec. dr Katarzynę Wiśniewską wynika, że dzieci, a zwłaszcza nastolatki, nieźle zdają sobie sprawę z tego, jak funkcjonuje postępowanie sądowe i chcą mieć wsparcie adwokata, profesjonalisty. To dla nas nowe odkrycie, bo świadomość swych praw jest wyższa, niż sądziliśmy. Naturalnie edukacji prawnej i podnoszenia świadomości nigdy za wiele, jest jednak pozytywnym zaskoczeniem, że już dzieci wiedzą, że warto mieć pełnomocników. Nie mówię o najmłodszych, ale właśnie nastolatkach, którzy rozumieją już, na czym polega pomoc prawna i chcą z niej korzystać. Pomoc ta winna być udzielana w najwyższym standardzie. A przepisy zmieniają się dynamicznie. Mamy przecież nową ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich i dlatego chcemy szkolić nie tylko adwokatki i adwokatów, ale i naszych najmłodszych adeptów. Materia była trudna do stosowania już pod rządami poprzedniej ustawy, a teraz doszły do tego nowe wyzwania i przepisy. Nowy blok szkoleniowy dla aplikantów ma odpowiedzieć także na rosnącą liczbę postępowań w tym zakresie.

Skąd ten wzrost?

Wszyscy coraz wyraźniej dostrzegamy problem przemocy rówieśniczej. Chcemy wyjść naprzeciw oczekiwaniom, jakie wiążą się z tym zjawiskiem, być realną pomocą dla naszych klientów, ale i dla sądów. Bo widzimy, że wyznaczają one także w takich sprawach pełnomocników z urzędu. Dotychczas nie widziałam tak dużej liczby spraw z udziałem nieletnich, sama zostaję w nich wyznaczana jako pełnomocniczka. Chcemy, tam gdzie się da, a charakter sprawy i interes naszych najmłodszych klientów pozwala, być wsparciem dla sądów. Zapotrzebowanie na specjalistów zatem rośnie i będzie coraz większe, dlatego uznaliśmy, że już aplikant adwokacki zaczynający swoją karierę zawodową powinien być do takich spraw przygotowywany. Jestem bardzo dumna z tego bloku zajęć. Cieszę się, że będą one mieć charakter obowiązkowy.

Na którym roku aplikacji będą prowadzone?

Ruszają w zbliżającym się semestrze, na drugim roku aplikacji, czyli tym, na którym mamy zajęcia z prawa cywilnego. A prawo rodzinne jest elementem cywilnego i toczy się, przynajmniej w przeważającym zakresie, według procedury cywilnej. Jest więc to rozbudowany blok w ramach prawa rodzinnego, ale koncentruje się tylko na zagadnieniu ochrony praw dziecka. Co prawda wcześniej mówiłam o prawach dziecka w postępowaniu karnym, ale znajomość tych przepisów potrzebna jest także aplikantom uczącym się o przepisach z prawa cywilnego. Żeby więc nie rozdzielać tych zagadnień, cały blok prowadzimy wspólnie na roku drugim. Ważny jest też blok dotyczący kwestii psychologicznych, dzięki którym zajęcia mają charakter interdyscyplinarny.

Co będzie na nim nauczane?

Będą to zajęcia z biegłymi sądowymi lekarzami oraz psychologami, o tematyce ściśle psychologicznej – np. znaczenia etapów rozwoju dziecka, sposobów jego myślenia, dziecięcej skłonności do fantazjowania – co przekłada się na ignorowanie przez przesłuchujących istotnych informacji, jakich dostarcza. Chodzi o spojrzenie na dzieci z innej perspektywy niż na dorosłego klienta, spojrzenia ich oczami na pewne zjawiska, ale też zmierzenie się ze stereotypami i uprzedzeniami. Taka perspektywa psychologiczna nie jest nam, prawnikom najlepiej znana, a przecież postępowania z udziałem dzieci są determinowane przez opinie biegłych psychologów.

Tzw. ustawa Kamilka przewiduje, że wiele instytucji będzie musiało tworzyć „polityki ochrony dzieci”, na wzór polityk ochrony danych. Czy to także potencjalne pole działania dla prawników?

Nie chcemy być zaskakiwani propozycjami legislacyjnymi i mamy nadzieję, że będą one służyły przede wszystkim interesom tych najwrażliwszych podsądnych. Ale chcemy brać czynny udział w uchwalaniu nowych rozwiązań prawnych. Mamy grupę wykwalifikowanych specjalistów i specjalistek w tej dziedzinie, wprowadzamy zajęcia na bieżąco i nadążając ze zmianami. By nie tylko świadczyć pomoc prawną, ale też szkolić grupę kompetentnych prawników i prawniczek, którzy będą mieć wpływ na kształtowanie legislacji w tym zakresie.

Czytaj więcej

Prezydent Andrzej Duda podpisał tzw. "ustawę Kamilka"

W tym roku Okręgowa Izba Adwokacka w Warszawie uruchomiła obowiązkowe dla aplikantów zajęcia z ochrony praw dziecka. Co obejmują?

Propozycja została zaakceptowana już pod koniec zeszłego roku.

Pozostało 97% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Paliwo będzie droższe o 50 groszy na litrze, rachunki za gaz o jedną czwartą
Praca, Emerytury i renty
Krem z filtrem, walizka i autoresponder – co o urlopie powinien wiedzieć pracownik
Podatki
Wykup samochodu z leasingu – skutki w PIT i VAT
Nieruchomości
Jak kwestionować niezgodne z prawem plany inwestycyjne sąsiada? Odpowiadamy
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Nieruchomości
Wywłaszczenia pod inwestycje infrastrukturalne. Jakie mamy prawa?