Wyrok wstępny: tylko gdy żądanie jest zasadne

Dlatego też warto zwrócić uwagę na podstawy wydania przez sąd wyroku wstępnego i jego skutki procesowe dla stron postępowania.

Możliwość wydania przez sąd wyroku wstępnego wynika z art. 318 § 1 i 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link], według którego sąd, uznając roszczenie za usprawiedliwione, w zasadzie może wydać wyrok wstępny tylko co do samej zasady, co do spornej zaś wysokości żądania – zarządzić bądź dalszą rozprawę, bądź jej odroczenie.

Z tym, że w razie zarządzenia dalszej rozprawy wyrok co do wysokości żądania, jak również rozstrzygnięcie co do kosztów może zapaść dopiero po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego.

[srodtytul]Sporna podstawa żądania[/srodtytul]

Przyjąć należy, że wydanie wyroku wstępnego jest dopuszczalne, gdy według oceny sądu wątpliwa jest sama zasada żądania powoda, która pozostaje przedmiotem sporu, oraz gdy sporna jest także wysokość roszczenia, a jej ustalenie połączone jest z pracochłonnym, a często również kosztownym postępowaniem dowodowym, które mogłoby okazać się niepotrzebne, gdyby roszczenie powoda ocenione zostało przez sąd drugiej instancji jako niesłuszne co do zasady.

Powód może zatem wnosić o wydanie wyroku wstępnego, gdy jego zdaniem wyjaśniona już została podstawa powództwa. W razie uprawomocnienia się takiego wyroku proces będzie się toczył tylko odnośnie do wysokości roszczenia.

Ponadto, w razie uprawomocnienia się wyroku wstępnego, pozwany, zdając sobie sprawę z zasadności podstawy roszczenia powoda, będzie bardziej skłonny do zakończenia postępowania np. w drodze ugody i tym samym uchronienia się od konieczności ponoszenia dalszych kosztów procesu, związanych np. z kosztami opinii biegłych.

Wyrok wstępny może być wydany jedynie w przypadku powództw o zasądzenie świadczenia, np. o odszkodowanie lub zadośćuczynienie.

[srodtytul]Nie zawsze wolno wydać[/srodtytul]

Niedopuszczalne jest natomiast wydanie wyroku wstępnego w sprawie o złożenie oświadczenia woli, gdyż jest to powództwo o świadczenie w postaci określonego zachowania (działania) dłużnika, które nie daje się stopniować pod względem wielkości, co wyklucza zarazem spór o jego wysokość. Może być ono zatem albo w całości uwzględnione, albo też jako nieuzasadnione oddalone.

Podkreślał to wyraźnie [b]Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 4 lutego 2000 r. (II CKN 738/98)[/b], wskazując, że w sprawie o złożenie oświadczenia woli wyłączone jest wydanie wyroku wstępnego. Powód nie powinien więc żądać wydania wyroku wstępnego w sprawach o zobowiązanie pozwanego do złożenia określonego oświadczenia woli, gdyż w tych przypadkach sąd nie ma możliwości wydania takiego wyroku.

[srodtytul]Dalsza rozprawa[/srodtytul]

Po wydaniu wyroku wstępnego sąd może zarządzić dalszą rozprawę. Jednakże wydaje się, że z punktu widzenia ekonomii procesowej właściwsze jest w takiej sytuacji wnioskowanie o odroczenie rozprawy do czasu uprawomocnienia się wyroku wstępnego i dopiero potem przystąpienie do ustalania wysokości roszczenia.

Po jego uprawomocnieniu się strony będą świadome zasadności roszczenia powoda i ograniczenia się postępowania tylko do kwestii wysokości należnego mu świadczenia, co może wpływać na ich dalszą postawę w procesie. Ponadto wyrok rozstrzygający o wysokości roszczenia powoda może być wydany dopiero po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego.

W przypadku zaś uchylenia wyroku wstępnego czynności dokonane w celu ustalenia wysokości tego roszczenia okazałyby się niepotrzebne.

W razie uprawomocnienia się wyroku wstępnego wyrok rozstrzygający o wysokości roszczenia powoda jest zarazem wyrokiem kończącym postępowanie, dlatego też dopiero w tym wyroku powinny być zasądzone koszty procesu, które nie mogą być uwzględnione w wyroku wstępnym.

[ramka][b]Żądanie powoda musi być zasadne[/b]