Usługi przez apkę będą droższe i trudno dostępne

Biznesy takich firm jak Uber, Bolt, Wolt, Lisek, Pyszne czy Glovo może czekać rewolucja – Unia Europejska chce bowiem, by pracownicy dorywczy tych platform (tzw. gig-workerzy), będący fundamentem usług świadczonych przez aplikacje, zyskali szereg uprawnień, które do tej pory były zastrzeżone przede wszystkim dla etatowców. Jeśli projektowane przepisy wejdą finalnie w życie, skutki mamy odczuć wszyscy. Firmy z branży alarmują, że odbije się to na usługach świadczonych przez aplikacje – od dowozu jedzenia czy zakupów spożywczych, przez dostawy kurierskie, po przewozy taxi.

Gig-workerzy walczą o lepsze warunki pracy

Zmiany w prawie, nad którymi pracuje Bruksela, mają rozwiązać problemy, z którymi boryka się wielu pracowników platformowych. Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy wskazuje w niedawnym raporcie na: tymczasowość pracy, niewystarczający poziom wynagrodzenia, brak wpływu na warunki pracy i płacy, a także niewłaściwe traktowanie czy brak możliwości korzystania z praw pracowniczych.

W ub.r. w Pyszne.pl powstał pierwszy związek zawodowy wśród tzw. gig-workerów. O poprawę warunków zatrudnienia wśród pracowników platformowych walczy też Konfederacja Pracy. Ta ostatnia organizacja wydała manifest, poparty w maju przez OPZZ, w którym ostrzega: „Podważanie podstawowych praw pracowniczych pozwala korporacjom platformowym konkurować w nieograniczonym zakresie z pracodawcami oferującymi lepsze warunki pracy. Absolutna elastyczność siły roboczej, którą cieszą się m.in. takie firmy jak Uber i Wolt, umożliwia agresywną konkurencję na rynku dostaw jedzenia i przewozu osób”. Przedstawiciele związku zauważają, że wytwarza to presję, która prowadzi w efekcie do obniżania standardów pracy i stwarza precedens do zaniżania warunków w innych branżach.

Nie zgadza się z tym Małgorzata Stanowska, dyrektorka w Uberze, odpowiedzialna za polityki publiczne w naszej części Europy. I powołuje się na badania Związku Przedsiębiorców i Pracodawców (ZPP), z których wynika, że 95 proc. osób świadczących usługi za pośrednictwem platform jest zadowolonych z tej współpracy. – Dla dostaw posiłków oraz przewozu osób ten wskaźnik wynosił odpowiednio 98 i 90 proc. – podkreśla.

Eksperci ZPP zwracają uwagę, że zwłaszcza w kontekście wybuchu wojny w Ukrainie i fali uchodźców kluczowa jest możliwość szybkiego i łatwego podjęcia działalności zarobkowej nad Wisłą. A praca z wykorzystaniem platform może – dzięki elastyczności i łatwości rozpoczęcia – stanowić atrakcyjną opcję szybkiego wejścia na rynek pracy.

Faktycznie taka forma zatrudnienia zdobywa ogromną popularność. Instytut Badań Strukturalnych szacuje, że liczba osób wykonujących usługi taksówkarskie i zajmujących się dostawami jedzenia (zasilających więc dwie największe gałęzie pracy platformowej) wynosiła – w dziewięciu największych miastach w Polsce – od 0,5 do 2 proc. ogółu zatrudnionych. Z unijnych analiz wynika z kolei, że we Wspólnocie działa obecnie ponad 500 cyfrowych platform pracy. Ostatnie dane za 2020 r. pokazują, że wartość tego rynku w UE sięgała 14 mld euro, a więc cztery razy więcej niż jeszcze w 2016 r.

Zostawić wolny wybór?

Dziś praca platformowa w wielu państwach, w tym w Polsce, nie jest jasno uregulowana, a platformy nie są skłonne przyjąć roli pracodawcy, gdyż wiąże się ona z obowiązkami i kosztami. Zmiany byłyby więc prawdziwą rewolucją. Na tyle dużą, że Anabel Díaz, szefowa działu mobilności Ubera w Europie, ostrzegła na łamach „Financial Timesa”, iż liczba osób pracujących dla aplikacji mogłaby w konsekwencji spaść o 70 proc., co doprowadziłoby do znacznych utrudnień w dostępie do usług przewozowych czy dostaw UberEats. Przez wzrost kosztów pracy skoczyłyby też ceny. Diaz sugeruje, że klienci mogliby płacić o 40 proc. więcej, a w niektórych lokalizacjach w UE w ogóle Uber musiałby zawiesić działalność.

Kamil Leszczyński, prezes spółki Eternis, wiodącego nad Wisłą gracza w zakresie dostarczania platformom pracowników dorywczych, wskazuje, że ta elastyczność pozwala pracować, ile się chce i dla której aplikacji się chce (nawet kilku jednocześnie). – Niektórzy chcą pracować w pełnym wymiarze godzinowym, jak na etacie, ale są też osoby, które pracę kierowcy czy dostawcy traktują dorywczo. W lipcu np. do 77 proc. naszych kierowców i dostawców pracowało poniżej 40 godzin tygodniowo. Nie oznacza to jednak, że te same osoby będą pracowały w takim samym wymiarze w kolejnych miesiącach – zauważa.

Jak wyjaśnia, dzięki wolnemu wyborowi co do „optymalizowania swoich zarobków”, w momentach, kiedy w danej platformie zarabia się najlepiej, kierowcy i kurierzy mogą dostosować do swoich potrzeb czas i ilość pracy w danych momentach dnia czy tygodnia.

– Odebranie tych wartości spowoduje mocny spadek zainteresowania tą formą zarabiania. Dla niektórych wybór właśnie tego sposobu zarabiania jest podyktowany innymi zobowiązaniami zawodowymi lub prywatnymi. Dla wielu kierowców i kurierów, którzy pracę dla platform łączą z innymi zajęciami, zamknięcie zasad współpracy w sztywnych ramach będzie oznaczało konieczność przeorganizowania swojego życia – ostrzega.

Badania przeprowadzone na zlecenie Komisji Europejskiej wykazały, iż zapotrzebowanie na pracę platformową rośnie w tempie około 20 proc. rocznie. Chodzi nie tylko o aplikacje świadczące usługi dostaw czy przewozu, ale też serwisy pośredniczące w dostępie do „złotych rączek”, opiekunek do dzieci czy sprzątaczek.