Życie to nie telenowela

[b]Rz: Teatr Telewizji niedługo pokaże „Kontryma”, zrealizowanego dla Sceny Faktu, w którym zagrał pan tytułową rolę. To skomplikowana postać. Z jednej strony cichociemny, bohater, ale z drugiej – wysoki rangą oficer Armii Czerwonej.[/b]

Zbliżenie - [link=http://www.rp.pl/temat/355194_Zblizenie.html]Czytaj więcej[/link]

[b]Jan Frycz:[/b] O istnieniu Bolesława Kontryma dowiedziałem się dopiero z tekstu sztuki Marka Pruchniewskiego. Ale pewnie i dla wielu widzów spotkanie z nim będzie nową i pouczającą lekcją historii. Nawet dzisiaj nie potrafię jednak powiedzieć, jakim był człowiekiem. Dotknęliśmy w spektaklu kilku sytuacji z jego życia, które są jak rozsypane zdjęcia z albumu. Powiedzieć, że go poznałem i zrozumiałem, to o wiele za dużo.

[b]Trudniej zagrać postać historyczną niż bohatera literackiego?[/b]

W przypadku postaci historycznej zadaniem aktora jest oddanie tego, co zostało zapisane w tekście. Myślę, że należy porzucić ambicje kreowania postaci. Na aktorstwo nie ma tu miejsca. W związku z tym zrezygnowaliśmy z wszelkiego podobieństwa do pierwowzoru, także charakteryzacji. Po prostu ze wstrzemięźliwością powiedziałem kilka zdań w imieniu Kontryma. To bardziej zapiski i obrazy niż literatura i dialog.

[b]Czy Teatr TV jest właściwym miejscem dla takich opowieści? Kiedyś zajmował się przecież sztuką literacką i aktorską...[/b]

Dobrze, żeby w ogóle był. Świetnie pamiętam czasy poniedziałkowego Teatru Telewizji, który co tydzień dawał premiery, a każda kolejna była dyskutowana nie tylko przez widzów, ale i w tzw. środowisku. Na takim teatrze się wychowałem. Ale tamtych czasów już nie ma.

[b]Mówi pan to z goryczą...[/b]

Pewnie, że tak. Publiczna telewizja jest dziś w takim potrzasku, że pozostają jej wspominki świetności z lat 70. Przykre. Dobrze pamiętam, jakim wyróżnieniem była praca w Teatrze Telewizji. Z sentymentem wspominam swój debiut w „Irydionie” w reżyserii Jana Englerta. Pracę przerwał 13 grudnia 1981 roku. Byłem wściekły, kiedy pojechałem na Woronicza i zobaczyłem zamknięty budynek, a wokół opancerzone wozy. To było groteskowe, a ja wtedy młody, głodny doświadczeń. Chciałem pracować, próbować, a tu trzeba było na kilka lat wyhamować.

[b]Zdarzyło się panu grać w odstępie kilkunastu lat dwóch bohaterów Czechowa: Astrowa i Iwanowa. Czy powroty do zagranych już postaci są trudne?[/b]

Raczej pasjonujące. Po pierwsze dlatego, że Czechow to niewysychające źródło możliwości. Po drugie, w przypadku tego dramaturga najważniejsi są partnerzy, z którymi się gra. Dzięki nim dowiadujemy się, w jakim punkcie życia nasza postać aktualnie się znajduje. To najbardziej mnie fascynuje. I dlatego Czechowa mogę wertować na okrągło. Nigdy tak nie jest, że następna rola jest odwoływaniem się do poprzednich doświadczeń. Podobnie jest też z Dostojewskim i Szekspirem. Zawsze znajduje się u nich nowe treści, nieraz trzeba się stuknąć w głowę i powiedzieć sobie: „Boże, przecież tu wszystko jest nie tak, jak myślałem do tej pory”.

[b]Często zdarzały się panu role, po których pojawiały się myśli: „to wszystko nie tak”?[/b]

Pozwoli pani, że będę wstrzemięźliwy w odpowiedzi na to pytanie. W moim zawodzie oglądanie się za siebie nie ma sensu. Liczy się dzień dzisiejszy i przyszłość. Ważne jest, kogo spotkam jutro. A choćby nawet i dziś. Ten zawód jest zatrważająco ulotny i wspominanie w tym przypadku skłania po prostu do melancholii. Ponad 30 lat jestem aktorem i powiem tylko tyle: to piekielnie trudne i wyczerpujące zajęcie.

[b]A myślał pan, żeby się zająć czymś innym?[/b]

Coraz częściej zastanawiam się nad pracą z drugiej strony rampy, czyli reżyserią. Boję się jednak i waham, bo wiem, ile by mnie to kosztowało nerwów, wypalonych papierosów. Odczuwam jednak silną pokusę sięgnięcia po Mickiewicza. Na przykład „Dziady”. Jesteśmy wychowani na Wielkiej Improwizacji Gustawa Holoubka, w której wszystko rodziło się w głowie Konrada, pochodziło z rozumu. A ja stawiałbym na Mickiewicza odintelektualizowanego, bo czuję, że jest w nim wiele zmysłowości, cielesności. To właśnie interesuje mnie w literaturze romantycznej.

[b]A widzów taka literatura jeszcze interesuje?[/b]

Jak najbardziej. Ciągle pragniemy miłości, przeżywania najprostszych, najgłupszych nawet, ale uczuć. Brakuje nam także mówienia o nich.

[b]Współczesny teatr tego nie daje?[/b]

Broni się, przywdziewając maskę cynizmu. Jest bezradny wobec prostych, lecz najważniejszych spraw ludzkich, takich jak miłość, śmierć, zazdrość.

[b]Czy prawdą jest, że Gombrowicza woli pan czytać, niż oglądać?[/b]

Zdecydowanie, zwłaszcza gdy chodzi o „Operetkę” i „Iwonę, księżniczkę Burgunda”. Ilekroć je czytałem, pękałem ze śmiechu. A wersje sceniczne nigdy mnie tak bardzo nie rozbawiły. Dotyczy to także dramatów Mrożka i Witkacego.

[b]Inscenizatorzy są marni?[/b]

Rzeczywiście do wystawiania wybitnych autorów potrzeba nietuzinkowych reżyserów. Tylko nieliczni, tacy jak Jerzy Jarocki, dają sobie radę. On potrafi wycisnąć na tej literaturze swoje piętno.

[b]Są reżyserzy młodego pokolenia, którzy uważają, że też wyciskają na literaturze swoje piętno...[/b]

No tak... Niech im będzie.

[b]Sceptycznie odnosi się pan do ich prób?[/b]

Bo trzeba mieć wiele pokory wobec wielkiej literatury. Od mistrzów trzeba się uczyć, a nie ich poprawiać. Samo pragnienie wyzwalania w widzach szoku to za mało. A młodzi tyle mniej więcej oferują widzom.

[b]Co się panu ostatnio podobało w teatrze?[/b]

Przedstawienie „Romea i Julii” w brytyjskim filmie „Zakochany Szekspir”.

[b]To było 12 lat temu i niezupełnie w teatrze...[/b]

Byłem także pod wielkim wrażeniem przedstawienia Krystiana Lupy „Tryptyk: Persona Marilyn” z Sandrą Korzeniak w roli tytułowej. Do jakiego stopnia aktor może się oddać reżyserowi! Trzeba dodać, że wiem, jak Krystian pracuje i jaką drogę trzeba z nim przejść, by dojść do takich efektów. Jest wielce wymagający, przeżywa do głębi to, co robi. Sam oddaje się pracy w stu procentach i wtedy nic innego nie jest dla niego ważne. Tego samego wymaga od aktorów. Jest zazdrosny o ich dusze.

[b]Co pan sądzi o konflikcie między Krystianem Lupą a Joanną Szczepkowską?[/b]