Zamiast rosyjskiego hiszpański. Pożegnanie z „językiem okupanta" w litewskich szkołach

Litwa odzyskała niepodległość trzy i pół dekady temu. Rosyjski, postrzegany przez wielu Litwinów jako język sowieckiego okupanta, długo jeszcze utrzymywał wysoką pozycję w nauczaniu. Ale to się kończy. 

Od 2024 r. nie ma go już na liście tzw. pierwszych języków obcych (ich nauka zaczyna się nie później niż w drugiej klasie szkoły podstawowej, potem, od szóstej klasy, dochodzi obowiązkowo drugi język obcy). Od tego roku nie można zdawać państwowego egzaminu maturalnego z rosyjskiego jako języka obcego. Nie ma już olimpiad z języka rosyjskiego. 

Zmiana priorytetów w szkołach na Litwie. Jak przyciągnąć do pracy nauczycieli hiszpańskiego? 

– Nastąpiła zmiana priorytetów. Długofalowym celem państwa jest rezygnacja z nauczania języka rosyjskiego w szkołach litewskich - ogłosił rok temu Ignas Gaižiūnas, wiceminister Edukacji, Nauki i Sportu. Zamiast rosyjskiego ma być więcej języków państw Unii.

Czytaj więcej

Komentarze

Jerzy Haszczyński: Na razie 17 sekund. A co jeśli rosyjskie samoloty będą dłużej nad Litwą

W przykrym dla Rosji dniu jej samoloty pojawiły się nad terytorium Litwy. Na kilka mgnień oka. Al...

Przoduje stolica. – Nauka rosyjskiego była ugruntowaną normą. Zmieniamy to, biorąc pod uwagę sytuację geopolityczną - stwierdził niedawno wicemer Wilna Vytautas Mitalas. Tłumaczył, że zacieśnianie więzi z partnerami strategicznymi, takimi jak Polska czy Niemcy, można zacząć od poznania ich języków. 

Wyróżnił jednak język innego państwa UE – Hiszpanii, który pojawił się w wileńskich szkołach jako drugi język obcy dwa lata temu, wzbudzając duże zainteresowanie. To przede wszystkim on w stolicy zastępuje rosyjski. Wyróżnienie ma też wymiar finansowy wileński ratusz dopłaca nauczycielom hiszpańskiego 400 euro miesięcznie. I tylko im. 

– To sporo. 400 euro to prawie jedna czwarta zarobków nauczyciela, i to jest na rękę. Nauczyciele hiszpańskiego otrzymują taki dodatek od zeszłego roku, od kiedy nie ma już możliwości wyboru rosyjskiego jako drugiego języka obcego –mówi „Rzeczpospolitej” Alina Kowalewska, doradczyni dyrektora administracji samorządu miasta Wilna do spraw oświaty. Przyznaje, że nauczyciele innych języków nie są zachwyceni wyróżnieniem kolegów uczących hiszpańskiego.

A rola tego języka jeszcze wzrośnie, od przyszłego roku szkolnego będzie miał na Litwie status pierwszego obcego – obok angielskiego, francuskiego i niemieckiego, i w związku z tym będzie można z niego zdawać maturę (pierwszy raz w 2027 r.).

Nauczycieli oczywiście brakuje, nie tylko od języków obcych. W Wilnie nowi, od wszystkich przedmiotów, dostają od samorządu 300 euro miesięcznie przez pierwszy rok pracy. 

Nauczyciel w szkole państwowej na Litwie musi zgodnie z ustawą znać język litewski. Ale, jak słyszę, w wypadku nauczania języków obcych nie patrzy się na ten wymóg rygorystycznie. Hiszpanie czy Latynosi, mający kłopoty ze znalezieniem u siebie pracy, mogą tu szukać szansy.

Najbardziej nauczycieli języków brakuje w małych miejscowościach. Państwo wspiera studentów germanistyki i romanistyki stypendiami w wysokości 455 euro miesięcznie. A jeżeli podpiszą kontrakt z samorządem, to po obronie dyplomu i podjęciu pracy w szkole w małej miejscowości dostaną przez trzy lata jeszcze o 300 euro więcej. 

Na Litwie jest 340 tys. uczniów. Ponad 90 proc. uczy się w szkołach angielskiego 

Jak wygląda nauka języków obcych w całym kraju? Najświeższe dane na ten temat „Rzeczpospolita” dostała z Wydziału Komunikacji Ministerstwa Edukacji, Nauki i Sportu.

Wynika z nich, że spośród 340 tys. uczniów wszystkich klas w litewskich szkołach, od pierwszej do maturalnej, ponad 306 tys. uczy się języka angielskiego jako pierwszego obcego, a ponad 1 tys. jako drugiego.

Hiszpański, który na razie jest tylko drugim językiem, wybrało 11 tys. uczniów. W poprzednim roku szkolnym było ich kilka razy mniej – 2,5 tys. W tym samym czasie liczba uczących się rosyjskiego spadła ze 102 tys. do 76 tys. Wciąż najwięcej poza angielskim, ale tendencja jest wyraźna – zgodna z wygaszaniem narzuconym przez ministerstwo, które „mocno zachęca do uczenia się języków krajów UE”. 

Efekty widać nie tylko w odniesieniu do hiszpańskiego. Niemieckiego uczy się jako drugiego 38 tys. uczniów (w zeszłym roku 31 tys.), francuskiego 15 tys. (w roku szkolnym 2024-2025 – 13 tys.), polskiego 200 (55) i włoskiego 71 (31). 

Na Litwie są też szkoły mniejszości narodowych, w których nie ma konieczności wyboru drugiego języka obcego. W szkołach polskich dzieci uczą się polskiego i litewskiego oraz zazwyczaj, zwłaszcza w Wilnie, angielskiego. Poza stolicą, w mniejszych miejscowościach, rosyjski wciąż jest wyraźnie obecny. 

Czy odchodzenie od rosyjskiego w szkołach na Litwie to dobry pomysł? „Żyjemy obok Rosji i obok rosyjskojęzycznej Białorusi”

– Rosyjski został zdegradowany, ale nie wiem, czy to słuszna decyzja. Kłóciłem się o to już z poprzednim wicemerem Wilna, a obecny Mitalas kontynuuje walkę z rosyjskim. Oni są z ugrupowań liberalnych, a jest taka tradycja, że każda partia ma swojego nacjonalistę. Żyjemy obok Rosji i obok rosyjskojęzycznej Białorusi. Musimy mieć znających rosyjski specjalistów, oficerów wywiadu, pracowników ministerstw. Jestem za większym wyborem języków w szkołach, ale wśród nich powinien pozostać rosyjski – mówi „Rzeczpospolitej” litewski Polak dr Mariusz Antonowicz, politolog z Uniwersytetu Wileńskiego.

–  Mamy też mniejszość rosyjską, 5 proc. populacji. To są obywatele Litwy, mają pasporty litewskie, wielu urodziło się w niepodległej Litwie. Ten aspekt też jest całkowicie pomijany - dodaje. 

Czytaj więcej

analizy

Na egzaminie ósmoklasisty dobre wyniki z angielskiego rzadko są zasługą szkoły

Kończą się egzaminacyjne zmagania ósmoklasistów. W czwartek napisali ostatni egzamin – z języka a...

Antonowicz ma również wątpliwości co do jakości nauczania języków zachodnich. – Postawiliśmy wóz przed koniem, ogłosiliśmy masowe przechodzenie na hiszpański czy niemiecki, eliminując rosyjski, ale nie mamy kadr pedagogicznych, ich przygotowanie to pięć-dziesięć lat. Dzisiaj, może poza angielskim, znajomość języków europejskich jest słaba. A przecież powinno być tak, że jak na studia politologiczne przychodzą młodzi ludzie, którzy uczyli się w szkole niemieckiego, to umieją napisać pracę np. o AfD, korzystając z niemieckich źródeł – dodaje. 

Wielki napływ rosyjskojęzycznych imigrantów na Litwę. Oni raczej nie uczą się litewskiego

Rosyjski w czasach sowieckich znali na Litwie prawie wszyscy. Przez starsze pokolenie Litwinów nadal traktowany jest jak język okupanta. A jak mówił mi publicysta i doradca polityków Aleksander Radczenko, dla młodszej generacji stał się „językiem okupanta na Ukrainie, czyli głównego geopolitycznego przeciwnika”.

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Rosyjski podbija Wilno. Wszędzie słychać „język okupanta”

Jak teraz odbijemy swoją stolicę? – grzmi znany publicysta. A w rządzie słychać obawy o bezpiecze...

To młodsze pokolenie w dużych miastach zazwyczaj nie zna rosyjskiego. Gdy zaczęła się inwazja rosyjska na Ukrainę litewscy dziennikarze telewizyjni gorączkowo szukali tłumaczy. 

Ostatnio rosyjski wrócił do tych dużych miast, gdy pojawiły się dziesiątki tysięcy uchodźców z Ukrainy (są w znacznej większości rosyjskojęzyczni) oraz uciekinierów z sąsiedniej Białorusi. To, że rosyjski jest najczęściej słyszalnym językiem na wileńskich ulicach, zaniepokoiło publicystów i znanych polityków.