Najbliższym należy się po zmarłym przynajmniej zachowek

[b]Krąg uprawnionych do zachowku jest ograniczony[/b] (art. 991 § 1 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]). Od spadkobiercy czy spadkobierców, a czasem i obdarowanego, mogą się go domagać:

- dzieci zmarłego, a gdy te nie przeżyły spadkodawcy, to wnuki, prawnuki, a także

- małżonek oraz

- rodzice spadkodawcy, ale tylko gdyby w związku z bezpotomną śmiercią spadkodawcy byli powołani do spadku z ustawy (automatycznie).

Trzeba zaznaczyć, że [b]jeśli po zmarłym pozostały dzieci lub wnuki, to jego rodzice po nim nie dziedziczą. Nie może więc wówczas wchodzić w rachubę zachowek dla nich.[/b]

Także jeśli np. ojciec pozostawił testament tylko dla niektórych z najbliższych albo za życia rozdysponował cały majątek lub znaczną jego część, inni muszą dostać zachowek. Co ważne, zerowa wartość aktywów spadkowych nie wyłącza możliwości domagania się zachowku.

Przez sporządzenie testamentu albo rozdysponowanie majątku za życia można całkowicie, swobodnie i bez powodu wyłączyć z dziedziczenia tylko rodzeństwo i dzieci rodzeństwa, gdyby ci ze względu na bezpotomną śmierć spadkodawcy należeli do kręgu spadkobierców ustawowych, dziedziczących (jeśli nie ma testamentu) automatycznie. Im bowiem zachowek się nie należy.

[srodtytul]Co najmniej połowa[/srodtytul]

Jeśli chodzi o wysokość zachowku, to punktem odniesienia jest scheda, jaka należałaby się danej osobie w razie dziedziczenia ustawowego.

[b]Wynosi on dwie trzecie wartości tego, co by jej przypadło według reguł dziedziczenia ustawowego, jeżeli jest trwale niezdolna do pracy albo jeżeli (jako dziecko, wnuk czy prawnuk) nie ukończyła 18. roku życia.[/b]

[b]W innych wypadkach zachowek wynosi tylko jedną drugą wartości udziału w spadku[/b] – tego, co by uprawnionemu przypadło w razie zastosowania zwyczajnych reguł dziedziczenia ustawowego.

[b]W niektórych sytuacjach zachowek się nie należy.[/b] Tak dzieje się w razie wydziedziczenia spadkobiercy w testamencie, uznania go za niegodnego przez sąd, a także odrzucenia przez niego spadku (o tym napiszemy oddzielnie). [b]Wtedy jednak na miejsce takiej osoby wchodzą jej dzieci i wnuki.[/b]

Nie należy się zachowek także w razie zrzeczenia się go w umowie (notarialnej) z samym spadkodawcą, a więc jeszcze za jego życia (art. 1047 – 1050 k.c.). Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje – co ważne – również potomstwo zrzekającego się, chyba że umowa ze spadkodawcą mówi co innego.

[srodtytul]Dodawane do schedy [/srodtytul]

Bardzo istotne podczas ustalania zachowku jest określenie wartości schedy, od której będzie on wyliczony. Od tego zależy, jaki komu przysługuje zachowek, kto i ile ma komu dopłacić. [b]Na tę wartość składa się nie tylko to, co spadkodawca pozostawił w chwili śmierci. Uwzględnia się co do zasady także wartość darowizn, i to nawet poczynionych na rzecz osób obcych[/b].

Zawsze dolicza się do wartości spadku wszystkie darowizny uczynione na rzecz spadkobierców i osób uprawnionych do zachowku bez względu na to, kiedy ich dokonano. Tak więc, jeśli dwie siostry z trojga rodzeństwa domagają się zachowku po ojcu, to do tego, co pozostawił ojciec, doliczone będą np. wartość domu darowanego przez ojca za życia wnukowi (synowi ich brata), wartość działki darowanej jednej córce i wkładu na mieszkanie spółdzielcze darowanego drugiej córce.

Tak ustalona wartość spadku, uwzględniająca darowizny, w tym zarówno te na rzecz spadkobierców (również tego, kto domaga się zachowku), jak i na rzecz osób obcych, jest niejako hipotetyczna. Obejmuje to, co hipotetycznie pozostałoby po zmarłym, gdyby nie te darowizny. Od niej wylicza się wartość tego, co by przypadało dochodzącemu zachowku, potem mnoży przez jedną drugą albo przez dwie trzecie.

[srodtytul]Dobra wyłączone[/srodtytul]

Należy jednak pamiętać, że niektóre dobra są z hipotetycznej wartości spadku wyłączone. Nie uwzględnia się w niej mianowicie:

- zapisów i poleceń obciążających spadkobiercę i pomniejszających w ten sposób jego schedę (art. 993 k.c.),

- darowizn, których zmarły dokonał w okresie więcej niż dziesięciu lat przed śmiercią na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do spadku, np. na rzecz konkubiny (późniejsze darowizny są uwzględniane),

- drobnych darowizn, zwyczajowo w danym środowisku przyjętych (art. 994 k.c.).

[b]Podczas obliczania wysokości zachowku dla dziecka lub wnuka nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przed jego urodzeniem.

W wypadku zaś zachowku dla żony (męża) nie dolicza się do hipotetycznej wartości spuścizny darowizn uczynionych przed ślubem.[/b]

[ramka][b]Darowizny dolicza się do spadku[/b]

- Na poczet zachowku zalicza się darowizny, które otrzymał obdarowany od spadkodawcy za jego życia, bez względu na to, kiedy dana darowizna czy darowizny nastąpiły.

- Na zachowek zalicza się też co do zasady koszty wychowania i wykształcenia uprawnionego do zachowku, ale tylko jeśli przekraczają one przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku (art. 996 i 997 k.c.). Zalicza się także oczywiście to, co przypadło mu z racji uczestniczenia w spadku – na podstawie testamentu, w wyniku dziedziczenia ustawowego albo w formie zapisu.