Od 1 kwietnia 2015 służby celne pod większą kontrolą

Od 1 kwietnia obowiązują nowe przepisy ustawy o Służbie Celnej (ustawa z 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy o Służbie Celnej, ustawy o urzędach i izbach skarbowych oraz niektórych innych ustaw). Zgodnie z jej regulacjami funkcjonariusze celni pełniący służbę w oddziałach granicznych i komórkach zwalczania przestępczości nie mogą już dowolnie korzystać z prywatnych przenośnych urządzeń służących do komunikacji elektronicznej, np. telefonów, tabletów, laptopów. To nowe rozwiązanie ma wyeliminować sytuacje, gdy korzystając z prywatnego sprzętu elektronicznego, informują oni – celowo lub nieświadomie – nieuprawnione osoby o działaniach służbowych.

Wprowadzono również obowiązek składania przez funkcjonariuszy celnych i zatrudnionych w Służbie Celnej informacji o pracy w administracji celnej nie tylko małżonków i krewnych, ale również osób prowadzących z nimi wspólne gospodarstwo domowe. Te przepisy mają w założeniu wyeliminować podejrzenia braku bezstronności i obiektywizmu w działaniach służbowych, a także ograniczyć wykorzystywanie stanowiska do protegowania i faworyzowania członków rodziny.

Wymagane badania

Funkcjonariusze pełniący służbę w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych Służby Celnej, którzy w pewnych okolicznościach (przewidzianych przez prawo) mogą użyć broni palnej, zostaną poddani testowi sprawności fizycznej, badaniu psychologicznemu lub badaniu psychofizjologicznemu. Celem tych badań jest sprawdzenie ich przydatności do służby na danym stanowisku lub w określonej komórce organizacyjnej. Badaniu psychofizjologicznemu może zostać poddany także funkcjonariusz pełniący służbę w oddziale celnym granicznym oraz funkcjonariusz przewidziany do takiej służby.

Od 1 kwietnia obowiązuje rozporządzenie ministra finansów z 25 marca 2015 r. w sprawie przeprowadzania testu sprawności fizycznej, badania psychologicznego i badania psychofizjologicznego funkcjonariuszy celnych. Zgodnie z nim test sprawności fizycznej, badanie psychologiczne lub badanie psychofizjologiczne odbywać się będą w czasie służby funkcjonariusza po skierowaniu go na taki sprawdzian przez kierownika urzędu celnego. Test sprawności fizycznej przeprowadza się raz w roku od 1 kwietnia do 15 maja. Dla funkcjonariuszy, którzy nie przeszli pozytywnie takiego sprawdzianu, kolejny test odbędzie się od 1 września do 15 października. Test sprawności fizycznej przeprowadzany jest przez trzyosobową komisję na odpowiednio wyposażonych obiektach sportowych.

Jeśli chodzi o badanie psychologiczne, to przeprowadza się je w zakresie niezbędnym do oceny sprawności intelektualnej i psychomotorycznej, dojrzałości emocjonalnej i społecznej oraz funkcjonowania w sytuacjach stresowych. Chodzi o zbadanie predyspozycji w związku z wykonywaniem zadań związanych: z użyciem lub wykorzystaniem broni palnej, prowadzeniem czynności z zastosowaniem analizy kryminalnej oraz obserwowaniem i rejestrowaniem, przy użyciu środków technicznych, obrazu i dźwięku zdarzeń w miejscach publicznych.

Badanie psychologiczne przeprowadzać może osoba posiadająca tytuł magistra psychologii, przeszkolona w zakresie metod stosowanych w tym badaniu oraz posiadająca trzyletnie doświadczenie zawodowe. Ponadto badanie, o którym mowa, musi być przeprowadzane w odpowiednio wyposażonych specjalistycznych pracowniach.

Kolejny rodzaj badania, na które może być skierowany funkcjonariusz celny - badanie psychofizjologiczne - obejmuje rejestrowanie specyficznych zmian reakcji z wykorzystaniem poligrafu. Dla przykładu, w badaniu psychofizjologicznym funkcjonariusza pełniącego służbę w wyodrębnionej komórce Służby Celnej, oddziale celnym granicznym, chodzi o ustalenie:

- lojalności funkcjonariusza wobec Służby Celnej,

- podatności na czerpanie korzyści w związku ze służbą w Służbie Celnej,

- patologii społecznych oraz uzależnień niepożądanych w Służbie Celnej.

Badanie psychofizjologiczne przeprowadza osoba posiadająca tytuł magistra z minimum trzyletnią praktyką w prowadzeniu badań psychofizjologicznych z wykorzystaniem poligrafu.

Przykład

Funkcjonariusz celny został skierowany na badanie psychofizjologiczne. Warunkiem jego przeprowadzenia jest odbycie rozmowy wstępnej dotyczącej okoliczności mogących mieć znaczenie dla przebiegu i wyników badania, w szczególności dotyczących stanu zdrowia i samopoczucia funkcjonariusza w danym dniu. Funkcjonariusz powinien być poinformowany o zakresie i celu badania, sposobie jego przeprowadzenia, a także skutkach niewyrażenia zgody na badanie. Gdy w trakcie badania psychofizjologicznego funkcjonariusz chciałby zrezygnować z tego rodzaju sprawdzianu swoich predyspozycji, musi złożyć pisemne oświadczenie. Wówczas otrzymuje negatywną opinię z badania, chyba że rezygnacja z badania psychofizjologicznego jest spowodowana nagłym pogorszeniem samopoczucia funkcjonariusza.

Powrót do służby

Przepisy obowiązujące od 1 kwietnia przewidują nowe rozwiązania w przypadku funkcjonariusza Służby Celnej zwolnionego ze służby w przypadku: powołania go do innej służby państwowej, objęcia funkcji z wyboru w organach wykonawczych samorządu terytorialnego, podjęcia pracy w instytucji Unii Europejskie lub jednostce utworzonej przez Unię Europejską albo organizację międzynarodową.

Po zakończeniu pracy w tych instytucjach kierownik urzędu, na wniosek funkcjonariusza, ma przywrócić go do służby. Taki wniosek funkcjonariusz powinien złożyć w terminie siedmiu dni od dnia zakończenia pracy w ww. instytucjach.

Po złożeniu wniosku o przywrócenie do służby kierownik urzędu celnego powinien niezwłocznie wyznaczyć funkcjonariuszowi stanowisko służbowe zgodne z jego kwalifikacjami i dotychczasowym przebiegiem służby oraz określić termin podjęcia służby, miejsce jej pełnienia oraz stopień służbowy i uposażenie nie niższe od dotychczasowego.

Czego nie wolno

Funkcjonariusz Służby Celnej w czasie pełnienia służby w oddziałach granicznych lub wyodrębnionych komórkach organizacyjnych przeznaczonych do zwalczania przestępczości (w których funkcjonariusze celni w określonych warunkach mają prawo użyć broni) nie może posiadać ani korzystać z prywatnych przenośnych urządzeń służących do komunikacji elektronicznej, które umożliwiają indywidualne porozumiewanie się na odległość. Taki zakaz nie dotyczy urządzeń, których posiadanie funkcjonariusz zgłosił przed każdym rozpoczęciem służby zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu służby, podając równocześnie dane identyfikujące to urządzenie.

Od 1 kwietnia obowiązuje rozporządzenie ministra finansów z 19 marca 2015 r. w sprawie zakresu danych identyfikujących prywatne przenośne urządzenie służące do komunikacji elektronicznej, Zgodnie z nim dane identyfikujące prywatne przenośne urządzenie służące do komunikacji elektronicznej, które funkcjonariusz celny powinien zgłosić, obejmują:

- rodzaj urządzenia, jego markę, model i indywidualny numer identyfikacyjny oraz

- numer identyfikujący urządzenie w ruchomej publicznej sieci telekomunikacyjnej operatora oraz numer IMEI albo numer ESN - w przypadku urządzenia umożliwiającego prowadzenie rozmów telefonicznych oraz wysyłanie i odbieranie krótkich wiadomości tekstowych lub multimedialnych.

Informacje o bliskich

Małżonkowie oraz osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie albo powinowactwa pierwszego stopnia, a od 1 kwietnia także osoby prowadzące wspólne gospodarstwo domowe, nie mogą pełnić służby, jeżeli powstałby między nimi stosunek podległości służbowej. Zakaz ten obejmuje od początku kwietnia również bliskich zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych Służby Celnej

W przypadku zaistnienia okoliczności, o których mowa, funkcjonariusze celni oraz członkowie korpusu służby cywilnej i pracownicy odpowiednio pełniący służbę albo zatrudnieni w jednostkach organizacyjnych Służby Celnej muszą złożyć kierownikowi urzędu celnego odpowiednią pisemną informację w tej sprawie. Powinna ona zawierać: imię i nazwisko składającego takie pismo, imię i nazwisko funkcjonariusza, członka korpusu służby cywilnej albo pracownika będącego jego małżonkiem, osobą pozostającą z nim w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa albo osobą prowadzącą z nim wspólne gospodarstwo domowe. Informację o bliskich pracujących w Służbie Celnej należy złożyć niezwłocznie po zaistnieniu okoliczności powodujących powstanie obowiązku jej złożenia.

Choroba funkcjonariusza

Od początku kwietnia obowiązują nowe przepisy związane z uprawnieniami funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy przebywają na zwolnieniu lekarskim (art. 152b–152i ustawy). W tym czasie funkcjonariusz otrzymuje uposażenie chorobowe. Podstawę jego obliczenia stanowi uposażenie zasadnicze wraz z dodatkiem za wieloletnią służbę, dodatkiem za stopień służbowy, dodatkiem funkcyjnym na stanowisku kierowniczym lub samodzielnym oraz dodatkiem za opiekę nad psem służbowym.

Funkcjonariusz otrzymuje uposażenie chorobowe w wysokości 80 proc. podstawy, o której mowa wyżej, w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim (np. z powodu choroby, sprawowania opieki nad dzieckiem, sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny).

Funkcjonariusz celny otrzymuje uposażenie chorobowe w wysokości 100 proc. kwoty, którą otrzymywał pracując, w przypadku: poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów; wypadku w drodze do miejsca pełnienia służby lub w drodze powrotnej ze służby oraz choroby przypadającej w czasie ciąży.

Przykład

Dyrektor Izby Celnej wydał decyzję w sprawie zwolnienia funkcjonariusza ze służby. W uzasadnieniu decyzji wykazał, iż dalsze pozostawanie funkcjonariusza w stosunku służbowym bez faktycznego świadczenia służby spowodowanej absencją chorobową jest sprzeczne z dobrem służby. Funkcjonariusz starał się natomiast wykazać, że jego problemy zdrowotne nie spowodowały pogorszenia organizacji pracy i wykonywania obowiązków służbowych.

Rozpatrując tą sprawę, sąd administracyjny stwierdził m.in. że korzystanie ze zwolnień lekarskich w okresie choroby samo w sobie nie musi jeszcze przemawiać za koniecznością rozwiązania stosunku służbowego z funkcjonariuszem ze względu na dobro służby. Jednak gdy długotrwałe absencje chorobowe przerywane są jedynie krótkimi okresami formalnej obecności, nie sposób nie dostrzec, że tego rodzaju postawa świadczy o obchodzeniu art. 105 pkt 6 ustawy o Służbie Celnej, który pozwala zwolnić funkcjonariusza w przypadku nieobecności w służbie trwającej dłużej niż rok. Tego rodzaju postępowanie nie może zostać niezauważone w aspekcie interesu służby. Organy Służby Celnej mogły zatem zwolnić funkcjonariusza ze służby.

Na podstawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 marca 2014 r., sygn. akt II SA/Wa 1483/13

podstawa prawna: Art. 102, 105, 108, 109a, 125a, 126 i 126a, 152a–152d ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (DzU z 2013, poz. 1404 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy o Służbie Celnej, ustawy o urzędach i izbach skarbowych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2015 r., poz. 211)

podstawa prawna: rozporządzenie ministra finansów z 19 marca 2015 r. w sprawie zakresu danych identyfikujących prywatne przenośne urządzenie służące do komunikacji elektronicznej (DzU z 2015 r., poz. 421)

podstawa prawna: rozporządzenie ministra finansów z 25 marca 2015 r. w sprawie przeprowadzania testu sprawności fizycznej, badania psychologicznego i badania psychofizjologicznego funkcjonariuszy celnych (DzU z 2015 r., poz. 451)

Czas służby funkcjonariusza

Czas pełnienia służby funkcjonariusza jest określony wymiarem jego obowiązków, z uwzględnieniem prawa do wypoczynku (art. 112 ustawy o Służbie Celnej).