Konieczne są umowa i wpis do sądowego rejestru

Zastaw rejestrowy jest jednym z ograniczonych praw rzeczowych, które daje zastawnikowi uprawnienie do zaspokojenia wierzytelności z przedmiotu zastawu (lub pożytków przedmiotu zastawu) bez względu na to, czyją przedmiot zastawu stanie się własnością, oraz z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi zastawcy.

Stronami umowy zastawu rejestrowego, a tym samym stosunku prawnego powstałego w wyniku zawarcia tejże umowy, są zastawnik, jako osoba, której to ograniczone prawo rzeczowe przysługuje, oraz zastawca, który obciążył swój majątek danym prawem, a który może, lecz nie musi, być dłużnikiem osobistym zastawnika.

Z instytucji zastawu rejestrowego mogą już korzystać wszelkie podmioty prawa. Wcześniej ustawa określała zamknięty katalog podmiotów, na rzecz których zastaw rejestrowy mógł zostać ustanowiony.

Prawo zastawu rejestrowego może być ustanowione również na rzecz jednostek samorządu terytorialnego (JST) oraz ich związków. JST może zawrzeć umowę zastawniczą zarówno jako zastawnik, jak i zastawca.

[srodtytul]Bez ograniczeń czasowych[/srodtytul]

W celu ważnego zabezpieczenia wierzytelności poprzez ustanowienie prawa zastawu rejestrowego niezbędne jest zarówno zawarcie umowy zastawu rejestrowego, jak i dokonanie wpisu do rejestru zastawów prowadzonego przez sądy rejonowe.

Umowę zastawu rejestrowego zawiera wierzyciel (zastawnik) z osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą), która nie musi być osobistym dłużnikiem zastawnika, ale poprzez ustanowienie zastawu rejestrowego staje się dłużnikiem rzeczowym zastawnika.

Warto podkreślić, że zastaw rejestrowy powstaje dopiero z momentem wpisu do rejestru zastawów.

Umowa zastawu rejestrowego, nazywana także umową zastawniczą, musi zostać zawarta co najmniej w zwykłej formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Ustawa wymienia minimalną treść umowy zastawniczej: data zawarcia umowy, dokładne oznaczenie stron umowy oraz przedmiotu zastawu rejestrowego, a także oznaczenie zabezpieczanej wierzytelności, przez oznaczenie stosunku prawnego, z którego wierzytelność ta wynika lub może wynikać, oraz najwyższej sumy zabezpieczenia.

Strony umowy zastawniczej według własnych potrzeb mogą również rozszerzyć treść umowy. Wniosek o dokonanie wpisu zastawu rejestrowego do rejestru zastawów składany jest przez zastawnika lub zastawcę na formularzu urzędowym.

Nowelizacja ustawy zniosła wymóg złożenia powyższego wniosku w terminie jednego miesiąca od zawarcia umowy zastawniczej.

[srodtytul]Maszyny, samochody, ale nie statki[/srodtytul]

Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome, z wyjątkiem statków morskich oraz statków w budowie mogących być przedmiotem hipoteki morskiej, oraz zbywalne prawa majątkowe, z wyjątkiem praw mogących być przedmiotem hipoteki oraz wierzytelności, na których ustanowiono hipotekę.

Przedmiotem zastawu rejestrowego może być zatem mienie ruchome przedsiębiorstwa lub mienie ruchome gospodarstwa rolnego, a także samochody i inne pojazdy, statki powietrzne, maszyny i urządzenia, zwierzęta hodowlane, płody upraw rolnych czy biżuteria.

Do praw, które mogą być obciążone prawem zastawu rejestrowego, należą bez wątpienia wierzytelności pieniężne i niepieniężne wynikające np. z umowy sprzedaży czy z umowy rachunku bankowego, a także opcje czy prawa poboru.

Zastaw rejestrowy nie może więc zostać ustanowiony, np. na własności nieruchomości, użytkowaniu wieczystym czy też własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu.

Prawem zastawu rejestrowego można natomiast obciążyć w szczególności rzeczy oznaczone co do tożsamości; rzeczy oznaczone co do gatunku, pod warunkiem że w umowie oznaczona zostanie ich ilość i sposób wyodrębnienia; zbiór rzeczy ruchomych lub praw stanowiący całość gospodarczą; wierzytelności; prawa na dobrach niematerialnych; prawa z papierów wartościowych; prawa z instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi.

Rzeczą oznaczoną co do tożsamości będzie np. samochód osobowy burmistrza o danym numerze rejestracyjnym, rzeczami oznaczonymi co do gatunku są np. płody rolne.

[srodtytul]Pierwszeństwo w egzekucji[/srodtytul]

Co znamienne dla zastawu rejestrowego jako formy zabezpieczenia wierzytelności pieniężnej – rzeczy obciążone zastawem rejestrowym mogą być pozostawione w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej wskazanej w umowie zastawniczej.

Osobą trzecią może być np. bank, w którym zdeponowany został przedmiot zastawu rejestrowego.

Pozostawienie rzeczy będącej przedmiotem zastawu rejestrowego zastawcy ma na celu umożliwienie mu korzystania z niej zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, jak również pobieranie ewentualnych pożytków.

Często podkreśla się, że w związku z powyższym wzrasta prawdopodobieństwo wykonania zobowiązania przez zastawnika, ponieważ ma on możliwość korzystania z przedmiotu zastawu rejestrowego, np. prowadzenia przedsiębiorstwa, którego składniki ruchome obciążone są zastawem rejestrowym.

Wierzytelność pieniężna zabezpieczona prawem zastawu rejestrowego co do zasady podlega zaspokojeniu z przedmiotu zastawu z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami. Oznacza to, że wierzyciel będący zastawnikiem może prowadzić egzekucję z przedmiotu zastawu, przed ewentualnymi innymi wierzycielami zastawcy.

Zaspokojenie zastawnika z przedmiotu obciążonego zastawem rejestrowym następuje przede wszystkim w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego.

Strony umowy zastawu rejestrowego mogą jednakże określić w umowie zastawniczej pozaegzekucyjny sposób zaspokojenia zastawnika z przedmiotu zastawu rejestrowego na wypadek niewykonania zobowiązania przez dłużnika.

[srodtytul]Zbycie w drodze przetargu[/srodtytul]

Umowa zastawnicza może wprowadzić możliwość przejęcia przez zastawnika na własność przedmiotu zastawu rejestrowego, pod warunkami wskazanymi w ustawie.

W przypadku gdy przedmiotem zastawu rejestrowego są rzeczy powszechnie występujące w obrocie towarowym albo rzeczy, wierzytelności, prawa lub zbiory rzeczy lub praw stanowiące całość gospodarczą o oznaczonej przez strony wartości, przejęcie przez zastawnika na własność przedmiotu zastawu rejestrowego następuje przez samo złożenie oświadczenia o przejęciu na własność tego przedmiotu, po uprzednim pisemnym zawiadomieniu zastawcy o zamierzonym podjęciu działań zmierzających do zaspokojenia jego roszczeń.

Wyżej wymienione rzeczy powszechnie występujące w obrocie towarowym obejmują swoim zakresem bardzo szeroką gamę przedmiotów, których cechą wspólną jest możliwość łatwego wprowadzenia ich do obrotu, co daje gwarancję ich stosunkowo szybkiego spieniężenia.

Do tej grupy przedmiotów bez wątpienia należą np. artykuły spożywcze, a także artykuły gospodarstwa domowego. Umowa zastawnicza może również przewidywać, że zaspokojenie zastawnika nastąpi poprzez sprzedaż przedmiotu zastawu rejestrowego w drodze przetargu publicznego przeprowadzanego przez notariusza lub komornika.