Kto może otrzymać wypowiedzenie od wyborców

Od ostatnich wyborów samorządowych  (2010 r.) przeprowadzono w sumie 82 referenda w sprawie odwołania organów gminy. Kolejne zostaną przeprowadzone m.in. w Platerówce (odwołanie rady gminy), w Żaganiu (odwołanie rady i burmistrza miasta) czy w Celestynowie (odwołanie wójta).

Wniosek o zorganizowanie referendum w sprawie odwołania prezydenta Poznania złożyli ostatnio radni PiS oraz SLD. O tym, czy referendum się odbędzie, zadecyduje rada na jednej z najbliższych sesji. Na tym przykładzie widać, że zmiana władz lokalnych nie jest taka prosta.

Problemem antyprezydenckiej koalicji w Poznaniu jest to, że nawet łącząc siły, nie mają wystarczającej liczby głosów, aby wniosek o zorganizowanie referendum został przegłosowany w radzie.

Liczenie szabel

Ustawa o samorządzie gminnym stanowi bowiem, że uchwałę w sprawie zorganizowania referendum, którego przedmiotem ma być odwołanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta) z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium, rada podejmuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady. W przypadku Poznania, którego rada liczy 37 radnych, konieczne jest zgromadzenie 22 głosów, aby wniosek przeszedł. Tymczasem wnioskodawcy dysponują (jak na razie) 13 głosami w radzie.

Organizator referendum ma 60 dni na zebranie podpisów pod wnioskiem

Pewnym rozwiązaniem dla koalicji jest poczekać do absolutorium. Jego nieudzielenie jest bowiem jednoznaczne z postawieniem wniosku o referendum w sprawie odwołania prezydenta. Zgodnie z art. 28a ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym do jego przyjęcia wystarczająca jest bezwzględna (50 proc.+1) większość głosów ustawowego składu rady. Oznacza to, że w liczącej 37 osób radzie za takim wnioskiem musiałoby się opowiedzieć nie 22, ale 19 radnych.

Możliwe jest również zorganizowanie referendum z inicjatywy mieszkańców. Aby jednak do tego doszło, konieczne jest, aby wniosek w tej sprawie poparło co najmniej 10 proc. uprawnionych do głosowania mieszkańców Poznania (art. 4 pkt 1 ustawy o referendum lokalnym). Oznacza to konieczność zebrania ok. 43 tys. podpisów w ciągu 60 dni liczonych od dnia, w którym organizator referendum powiadomi władze lokalne (w Poznaniu prezydenta miasta) o zamiarze jego przeprowadzenia (art. 14 ust. 1 w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym).

Wybory w roku wyborczym

Gdyby inicjatorom udało się uzbierać taką liczbę podpisów popierających wniosek, referendum mogłoby się odbyć w połowie roku. Gdyby w jego efekcie prezydent Ryszard Grobelny został odwołany, to wybory prezydenckie (przedterminowe) odbyłyby się na kilka miesięcy przed wyborami samorządowymi, które są zaplanowane na jesień 2014 r.

Koszt referendum i przedterminowych wyborów to w sumie ok. 2 mln zł, a sfinansować je będzie musiał miejski budżet.

Jak  skuteczność

– Od października do grudnia ubiegłego roku odbyło się 11 referendów lokalnych w sprawie odwołania organów gminy – mówi Kazimierz Wojciech Czaplicki, szef Krajowego Biura Wyborczego. – Ważne były dwa. Pierwsze, zorganizowane w Wałczu  28 października 2012 r., zakończyło się odwołaniem burmistrza miasta. Drugie  przeprowadzono 2 grudnia w Raciążu. W jego wyniku również odwołany ze stanowiska został burmistrz miasta. Pozostałe referenda były nieważne, ponieważ uczestniczyło w nich mniej niż 3/5 liczby osób, które wzięły udział w wyborze odwoływanych organów – informuje Kazimierz Wojciech Czaplicki.

W pierwszych miesiącach 2013 r. odbyły się – jak do tej pory – cztery referenda, których przedmiotem było odwołanie wójta gminy. Wszystkie okazały się nieważne.