NIK zbadał działalność gminnych spółek

Jednostki samorządu terytorialnego powinny koncentrować swoją aktywność na wykonywaniu zadań publicznych. Poza sferą użyteczności publicznej gminy mogą tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich, ale tylko wówczas, gdy przepis im na to zezwala.

Jak to wygląda w rzeczywistości, zbadała Najwyższa Izba Kontroli. Efektem są cztery zawiadomienia do prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o podejrzeniu naruszenia [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=AC5E35D7C1B97CB73C2111AFEEA950EF?id=358718]prawa zamówień publicznych[/link], dwa zawiadomienia o podejrzeniu naruszenia dyscypliny finansów publicznych oraz pięć zawiadomień do organów ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z tytułu niegospodarności i przekroczenia uprawnień. Kontrola objęła 11 podmiotów.

[srodtytul]Komercja i niegospodarność[/srodtytul]

Wyniki kontroli NIK pokazują, że gminy bardzo często angażują się w prowadzenie czysto komercyjnych przedsięwzięć, które z realizacją zadań o charakterze użyteczności publicznej niewiele mają wspólnego. Tak było chociażby z gminą Polkowice, która w okresie objętym kontrolą (kwiecień – grudzień 2009 r.) prowadziła działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług hotelarsko-restauracyjnych. Innym przykładem może być samorząd Legnicy, który zajmował się m.in. organizowaniem giełd hurtowych i prowadził lokalną telewizję. Oczywiście, działalności tej gminy nie prowadziły bezpośrednio. W obu wypadkach natomiast samorząd posiadał udziały w spółkach ją prowadzących.

Co więcej, kontrola NIK wykazała, że przedsięwzięcia te były niegospodarne. Spółka hotelarska Aqua Hotels SA w Polkowicach przyniosła bowiem blisko 1,5 mln zł strat. Z kolei jedna ze spółek, w które swoje kapitały zaangażowała Legnica, ogłosiła upadłość z zadłużeniem na kwotę blisko 10 mln zł.

NIK stwierdził ponadto, że gminy przenosiły konsekwencje nieudanych przedsięwzięć gospodarczych na mieszkańców, udzielając spółkom komunalnym preferencyjnych ulg i zwolnień podatkowych, niekiedy z naruszeniem obowiązujących przepisów. Poniesione przez spółki straty pokrywały zaś poprzez zwiększenie ich kapitału zakładowego czy akcyjnego.

[srodtytul]Własnym firmom bez przetargu[/srodtytul]

Spółki, w których jednostki samorządu terytorialnego posiadają ponad 50 proc. udziałów lub akcji, stosowały w swej działalności przepisy prawa zamówień publicznych. Kontrola NIK wykazała jednak, że i tego wymogu przesadnie nie przestrzegano.

Z dostępnego na stronie internetowej www.nik.gov.pl raportu wynika bowiem, że spółki wydały aż 204,5 mln zł z pominięciem przepisów o PZP, naruszając zasady uczciwej konkurencji, nie zachowując przepisów co do unieważnienia przetargu, nieprawidłowo określając wartość szacunkową zamówienia i warunki w ogłoszeniu o przetargu.

Dostało się głównie miastu Wrocław, którego Towarzystwo Budownictwa Społecznego Wrocław sp. z o.o. (ze 100-proc. udziałem miasta) udzieliło czterech zamówień związanych z budową mieszkań w systemie społecznym z naruszeniem „zasad uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców”. Ponadto Wrocław powierzył bez przetargu utworzonej przez siebie spółce realizację usług związanych z organizacją i nadzorem robót drogowych. NIK zwrócił uwagę, że rozwiązanie to okazało się w efekcie niegospodarne, a ponadto może być przyczyną skarg innych firm na łamanie przez miasto zasad uczciwej konkurencji.

Raport NIK jest efektem kontroli przeprowadzonej tylko w jednym województwie – dolnośląskim. Jednakże skala wykrytych nieprawidłowości spowodowała wystąpienie do prezesa Rady Ministrów z wnioskiem o doprecyzowanie przepisów normujących aktywność gospodarczą gmin (na podstawie „Informacji o wynikach kontroli funkcjonowania wybranych spółek komunalnych z udziałem samorządu gminnego na terenie Dolnego Śląska”, Wrocław wrzesień 2010 r.).