Siedem reguł odliczania VAT przez gminę

Dzieje się to na zasadach obowiązujących każdego czynnego podatnika VAT zarejestrowanego w rejestrze prowadzonym przez właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Gminy wypełniają tym samym konstytucyjną zasadę równości podmiotów wobec prawa, a także wolnej i uczciwej konkurencji.

Przedstawiamy siedem podstawowych zasad odliczeń  VAT w gminach.

1. Przeanalizuj każdą decyzję w kontekście jej skutków podatkowych

Oddawanie środków trwałych w trwały zarząd (odpłatnie lub nieodpłatnie) nie stwarza prawa do odliczeń VAT, bo następuje na podstawie wydawanej decyzji administracyjnej, a nie zawartej umowy cywilnoprawnej (aktu notarialnego).

W sytuacji, gdy środki trwałe oddawane są przez gminę w celu wykonywania zadań własnych w bezpłatne użytkowanie lub użyczenie jednostce budżetowej, zakładowi budżetowemu lub gminnej osobie prawnej (np. domowi kultury), to odliczenie na podstawie art. 86 ust. 1 w związku z art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT nie będzie gminie przysługiwało. Natomiast oddanie w użytkowanie, ale na podstawie odpłatnych umów objętych określoną stawką VAT (np. dzierżawy, najmu, aportu, o zarządzanie obiektem itp.), zrodzi dla gminy prawo do odliczenia podatku naliczonego na ogólnych zasadach.

2. Określając cel wykorzystania nieruchomości, podejmij uchwałę rady

Do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w jej sprawach majątkowych, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących: zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony (art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a) ustawy o samorządzie gminnym. Skoro zatem 10 lat jest terminem kluczowym z punktu widzenia odliczenia podatku VAT i jego korekty, to wydzierżawienie lub wynajęcie nieruchomości na taki okres wymaga zgody rady. Ustalenie lub zmiana przeznaczenia zakupionych towarów i usług inwestycyjnych do wykonywania czynności opodatkowanych VAT nastąpi w formie uchwały rady gminy.

3. Możesz w każdej chwili zmienić cel wykorzystania nieruchomości na gwarantujący odliczenie VAT

Gmina zwykle realizuje inwestycje z zamiarem oddania ich w trwały zarząd lub w celu przekazania do bezpłatnego używania własnym jednostkom organizacyjnym. Przed zakończeniem inwestycji, czyli przed wpisaniem jej do ewidencji środków trwałych, gmina może jednak zmienić zamiar przekazania i wykorzystania inwestycji na inny. Jeśli nie będzie on potencjalnie podlegać stawce VAT (np. aport, dzierżawa, najem użytkowy), to gminie przysługiwać będzie prawo do jednorazowego odliczenia VAT (art. 91 ust. 8 ustawy o VAT). Gmina skorzysta z niego w miesiącu, w którym nastąpiła zmiana zamiaru przekazania i wykorzystania realizowanej inwestycji. Najczęściej prawo to przypada w miesiącu uprawomocnienia się uchwały rady gminy.

4. Możesz odliczyć VAT na bieżąco lub w ciągu 5 lat od otrzymania faktury

Często zdarza się, iż na bieżąco, czyli w miesiącu (okresie) otrzymania faktur zakupowych lub w dwóch następnych okresach rozliczeniowych gmina nie dokonuje odliczenia podatku naliczonego VAT od nabywanych towarów i usług mimo bezspornie przysługującego jej takiego prawa. Wówczas – na podstawie otrzymanych faktur – może skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego przez dokonanie korekty deklaracji podatkowej VAT-7 za okresy, w których te faktury otrzymywała, tj. wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego. Jednak musi to zrobić nie później niż w ciągu 5 lat, licząc od początku roku, w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego (art. 86 ust. 13 ustawy o VAT).

5. Możesz odliczać VAT także z faktur wystawionych na twój urząd

Istnieje przymus rejestracji dla celów VAT samych gmin w miejsce obsługujących ich urzędów. Oznacza to konieczność wykreślenia z rejestru podatników VAT urzędów i zarejestrowania w ich miejsce samych gmin. Wskutek tych „ewidencyjnych porządków" istnieje możliwość – na gruncie art. 88 ust. 4 ustawy o VAT – skorzystania z prawa do odliczeń (w deklaracji VAT-7 lub w jej korekcie) przez już zarejestrowaną dla celów VAT samą gminę z faktur wystawionych na jej urząd.

6. Jeśli na bieżąco nie możesz odliczać VAT możesz to zrobić najpóźniej w ciągu 10 lat od wytworzenia nieruchomości

Jeśli na bieżąco gmina nie może jednak dokonywać odliczeń VAT z uwagi na brak takiego prawa - ze względu na brak planowanej sprzedaży ze stawkami VAT - prawo takie może się jeszcze pojawić (art. 91 ust. 7 i 7a ustawy o VAT). Pojawienie się tego prawa (zwanej przez przepisy „prawem korekty") rozpatrywane jest w okresie 10 lat od oddania inwestycji do wykorzystywania. Okres ten jest liczony od roku wpisania wytworzonej nieruchomości do ewidencji środków trwałych. Pojawienie się prawa do odliczeń związane jest ze zmianą decyzji o sposobie wykorzystania środka trwałego (np. z nieodpłatnego na odpłatny). Czyli z takiej, która odliczenia nie daje na taką, która prawo do odliczeń gwarantuje.

Jednak wówczas odliczenie to jest wyłącznie częściowe. Gmina realizuje to prawo nie bezpośrednio z faktur lecz biorąc pod uwagę kwotę naliczonego VAT poniesioną przy wytworzeniu lub nabyciu danego środka trwałego. Mianowicie częścią podlegającą odliczeniu stanowi iloczyn lat pozostałych do końca ww. 10-letniego okresu oraz kwoty naliczonego VAT w wysokości 1/10 kwoty tego podatku poniesionego przez gminę przy wytworzeniu lub nabyciu danego środka trwałego. Odliczenia takiego dokonuje gmina nie jednorazowo w kwocie całego tego iloczynu ale stopniowo corocznie. Czyli po 1/10 kwoty naliczonego VAT począwszy od deklaracji składanej za pierwszy okres rozliczeniowy po roku w którym nastąpiła zmiana sposobu wykorzystania inwestycji (art. 91 ust. 3 ustawy o VAT). I tak do końca tego 10-letniego okresu.

7. Wykonując sprzedaż mieszaną odliczaj wyłącznie wg proporcji rocznej

W sytuacji wykonywania czynności mieszanych, czyli podlegających stawkom VAT, podlegających zwolnieniom od VAT oraz niepodlegających VAT, gmina może skorzystać z prawa do częściowego odliczenia VAT. W takim przypadku gmina kieruje się wyłącznie proporcją ustawową wyliczoną zgodnie z art. 90 ust. 3 - 10 ustawy o VAT. Inne pozaustawowe proporcje (np. klucze podziału lub alokacji kosztów) zostały aktualnie przez orzecznictwo sądowe uznane za niewłaściwe (wyrok NSA z 22 lutego 2013r. sygn. akt I FPS 384/12). W wyroku sąd ten stwierdził: