Dyrektor izby skarbowej przypomniał, że zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT prawo do odliczenia przysługuje podatnikom. Poza tym towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, muszą być wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Z kolei jednostki samorządu terytorialnego są podatnikami VAT jedynie w zakresie tych czynności, które mają charakter cywilnoprawny, tzn. realizowanych na podstawie umów cywilnoprawnych.
Jak wynika z przepisów kodeksu cywilnego, w przypadku bezumownego korzystania z rzeczy (nieruchomości) korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego, oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.
Dyrektor izby skarbowej stwierdził, że o tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności. Jeśli nieruchomość została objęta w posiadanie przez podmiot nieuprawniony, a właściciel rzeczy wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.
W tej sytuacji świadczenie podatnika nieoparte na tytule prawnym, który wskazywałby obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia, nie podlega opodatkowaniu VAT. Odszkodowanie nie jest wówczas płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.
Inaczej należy jednak oceniać sytuację, kiedy właściciel nieruchomości z różnych względów toleruje stan, w którym przy braku formalnego stosunku prawnego inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela stanowi zapłatę za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 tej ustawy podlega opodatkowaniu VAT.
Jeśli więc gmina toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego inny zakład budżetowy korzysta z inwestycji, i jednocześnie nie podejmuje czynności, by zaniechać korzystaniu z inwestycji, lecz zamiarem gminy oraz zakładu budżetowego jest zawarcie porozumienia, to używanie inwestycji przez zakład budżetowy za dorozumianą zgodą gminy traktować należy jako świadczenie usług podlegające VAT.
