Sądy 24-godzinne będą wolniejsze, ale tańsze

Takie zmiany dotyczące tzw. sądów 24-godzinnych zawiera projekt nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego przygotowany w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Projekt, w którym proponuje się też liczne korekty w kodeksach: karnym oraz karnym skarbowym, powinien jeszcze w tym roku trafić pod obrady Sejmu.

Do podjęcia prac nad zmianami w zakresie postępowania uproszczonego, z którym wiązano tak duże nadzieje na ograniczenie przestępczości i poprawę bezpieczeństwa publicznego, skłoniły rząd głosy zarówno teoretyków, jak i praktyków. Sprawdziły się obawy, że tryb ten będzie niepotrzebną konkurencją dla dobrze funkcjonującego postępowania nakazowego oraz możliwości wydania na wniosek prokuratora wyroku skazującego bez przeprowadzania rozprawy.

W obu tych trybach sądzeni są sprawcy, których wina jest oczywista, okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości i nie jest potrzebne prowadzenie skomplikowanego postępowania dowodowego. Ci sami sprawcy trafiają teraz do sądów 24-godzinnych, których funkcjonowanie jest znacznie droższe. Kosztują doprowadzenia, zatrzymania, dyżury sędziów i adwokatów.

Według policji dodatkowy koszt związany z jednym postępowaniem przyśpieszonym wobec jednego sprawcy to ok. 600 zł.

Bardzo kosztowna okazała się obligatoryjna obrona finansowana przez Skarb Państwa.

Wprawdzie można skazanego obciążyć kosztami, ale ich ściągalność jest bardzo niska.

Nadal co do zasady sprawca ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem, którego czyn kwalifikuje się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym, ma być zatrzymany i w ciągu 48 godzin doprowadzony przez policję oraz przekazany do dyspozycji sądu. Jednakże nowe przepisy pozwolą policji na odstąpienie od tego i zobowiązanie sprawcy, by w ciągu 72 godzin stawił się w sądzie. Wcześniej wniosek o rozpoznanie sprawy musi trafić do sądu. Jeśli sprawca w sądzie się nie stawi, wyrok zapadnie pod jego nieobecność.

Dochodzenie będzie można ograniczyć do przesłuchania sprawcy oraz zabezpieczenia dowodów w niezbędnym zakresie. Podejrzany musi być obowiązkowo informowany m.in. o prawie do korzystania z pomocy obrońcy. Nowelizacja zakłada, że dla zagwarantowania tego prawa adwokaci będą musieli nadal pełnić dyżury.

Ważna innowacja to wprowadzenie możliwości dobrowolnego poddania się karze przez podejrzanego.

Taki wniosek pozwala sądowi na rozpatrzenie sprawy na posiedzeniu, bez przeprowadzenia rozprawy, także pod nieobecność oskarżonego. Proponuje się, by mógł on też się zwrócić do prokuratora o złożenie wniosku o skazanie bez przeprowadzania rozprawy. Prokurator występuje wówczas do sądu o wymierzenie kary lub środka karnego uzgodnionego ze sprawcą.