E-sąd: kontrowersyjne zmiany wchodzą w życie

W niedzielę, 7 lipca, wchodzi w życie nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego nakładająca na sędziów obowiązek ustalania numeru PESEL pozwanego (dłużnika). Ma to zapobiegać pomyłkom komorników co do osoby dłużnika podczas egzekucji.

Ministerstwo Sprawiedliwości zapewnia, że sądy są przygotowane do zmian. Nie ma jednak gwarancji, że pomyłek komorniczych w ogóle nie będzie. Sędziowie i komornicy mówią, że mogą się zdarzać.

Nie tylko e-sąd

Choć pomyłki były związane głównie z masowymi orzeczeniami w e-sądzie, dotyczą także zwykłego postępowania.

Jeśli powód nie wskaże numeru PESEL pozwanego, jego ustalenie będzie obowiązkiem sądu. Ten będzie zwracał się do bazy PESEL, a w razie trudności ze wskazaniem, np. gdy w danej miejscowości czy na danej ulicy mieszka kilku Janów Kowalskich, będzie wzywał powoda do podania dodatkowych danych pozwanego. Jeśli mimo to nie ustali numeru PESEL (NIP), nie nada sprawie biegu.

Zdaniem Rafała Fronczka, prezesa Krajowej Rady Komorniczej, pomyłki zdarzają się komornikowi dwa – trzy razy w roku, a komorników jest ok. 1,2 tys. – Większość błędów jednak udaje się naprawić. Tylko w jednostkowych sytuacjach doszło do ściągnięcia długu od niewłaściwej osoby. Wydaje się, że zrobiono wszystko, by ograniczyć pomyłki, ale zupełnie ich nie unikniemy – wskazuje.

Powolniejszy proces

Dlaczego? Może dochodzić do podania nieprawdziwych danych albo zwyczajnych pomyłek w sądzie. Sam ustawodawca przewidział takie sytuacje. Wprowadził przepis, że sąd będzie mógł skazać na grzywnę powoda lub pełnomocnika, który podał nieprawidłowo dane w złej wierze lub wskutek niestaranności.

Sędziowie krytycznie oceniają zmiany. Wskazują, że nowela stara się rozwiązać marginalny problem błędów z identyfikacją stron zbyt dużym kosztem.

– Pomyłki zdarzają się rzadko. Wobec milionów spraw żaden system ich nie wykluczy – wskazuje sędzia Marcin Łochowski z Sądu Okręgowego Warszawa-Praga. – Jeżeli zapytamy bazę PESEL o daną osobę, to uzyskamy odpowiedź, że jest ich kilkanaście, czasem tysiące. A jeśli podamy adres zamieszkania niebędący adresem zameldowania, dowiemy się, że nie ma takiej osoby. Tymczasem kilka milionów obywateli nie ma w tej bazie aktualnego adresu – wyjaśnia sędzia.

Twierdzenie zaś, że ustalenie PESEL jest możliwe na rozprawie, można włożyć między bajki. Przed sądami rejonowymi spora grupa pozwanych w ogóle nie pojawia się na rozprawie. Sądy będą więc zmuszone zawieszać postępowanie w dziesiątkach tysięcy spraw.

– Prawo nie może działać wstecz, obywatele i przedsiębiorcy powinni mieć czas, aby zapoznać się z nowymi zasadami. Dzięki temu, np. zawierając umowę najmu, sprzedaży, będą wpisywać do umowy PESEL kontrahenta. O tym jednak nikt nie pomyślał – mówi Aneta Łazarska, sędzia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy. – Nie ma też dostatecznej liczby pracowników w sądach do sprawdzania tych informacji. Większość zarządzeń i tak musi wydać sędzia, w sumie więc będziemy sprawdzać PESEL, ale nie orzekać – nie kryje rozżalenia sędzia.

Mniej spraw cieszy

Nie budzi natomiast emocji znaczne ograniczenie zakresu działania e-sądu. W tym postępowaniu powód (zwykle dostawca masowych usług czy firma windykacyjna) będzie musiał sam wskazać PESEL pozwanego. Po drugie, w e-procedurze będzie mógł dochodzić tylko należności nie starszych niż trzyletnie, co wyłączy z tej procedury ok. 17 proc. najstarszych roszczeń, a przy nich zwykle dochodziło do pomyłek.