Kwestia ustalenia, co kryje się pod pojęciem „znaczna ilość środków odurzających", była już przedmiotem wielu orzeczeń i wypowiedzi przedstawicieli doktryny. Problematyka była już też poruszana na łamach „Rzeczpospolitej". Znaczenie tego pojęcia jest bardzo istotne, bo gdy zostanie ustalone, że w sprawie mamy do czynienia ze znaczną ilością narkotyków, sprawca odpowie za typ kwalifikowany przestępstwa. Zaostrzenie odpowiedzialności karnej widoczne jest szczególnie w przestępstwie nielegalnego wytwarzania środków odurzających. Jeżeli sprawca wytwarza środki odurzające, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech (art. 53 ust. 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, Dz.U. z 2020 r. poz. 2050; dalej – UPN), ale jeżeli przedmiotem czynu jest znaczna ilość środków odurzających, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat trzech (art. 53 ust. 2 UPN). Zatem wytworzenie znacznej ilości środków odurzających powoduje, że sprawca popełnia zbrodnię. Na marginesie: prowadzenie spraw o zbrodnie wiąże się m.in. z większym kosztem, a skazanie za zbrodnię stygmatyzuje sprawcę.
Wielu uzależnionych
Sąd Najwyższy od lat konsekwentnie broni poglądu, że jeżeli przedmiotem czynu jest taka ilość środków, która mogłaby zaspokoić tego rodzaju potrzeby co najmniej kilkudziesięciu uzależnionych, to należy przyjąć, że jest tych środków znaczna ilość (wyrok SN z 1 marca 2006 r., II KK 47/05, KZS 2006, nr 7–8, poz. 12, s. 10–11; także I KZP 10/09, KZS 2009, nr 11, poz. 10, s. 9; postanowienie SN z 23 lutego 2017 r., IV KK 19/17, Baza Orzeczeń SN). Stanowisko to zostało zaaprobowane przez sądy apelacyjne (zob. np. SA w Lublinie z 9 kwietnia 2014 r., II AKa 20/14, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych [dalej – POSP]; SA w Gdańsku z 28 stycznia 2015 r., II AKa 435/14, POSP; SA we Wrocławiu z 31 sierpnia 2017 r., II AKa 222/17, POSP). Warte podkreślenia jest to, że w przeszłości SA w Krakowie uznawał, że „znaczna ilość to taka, która wystarcza do odurzenia jednorazowo kilkudziesięciu tysięcy osób, a z pewnością nie zachodzi, gdy ilość środka odurzającego jest odpowiednia dla kilkudziesięciu osób" (wyr. SA w Krakowie z 30.05.2007 r., II AKa 85/07, KZS 2007, nr 6, poz. 50, s. 31), wskazując m.in., że „powinno tu chodzić o ilości hurtowe, ponadprzeciętne w zwykłym obrocie środkami odurzającymi. Tylko wtedy to kwalifikujące pojęcie ma sens prawno-karny. Takie ukształtowanie omawianego pojęcia zgodne jest z podziałem typów czynów zabronionych przestępstw narkotykowych na uprzywilejowane, podstawowe i kwalifikowane" (SA w Krakowie z 5 kwietnia 2013 r., II AKa 47/13, KZS 2013, nr 6, poz. 93, s. 48). Poglądom tego sądu nie można było odmówić słuszności. W końcu jednak musiał on przyjąć pogląd wyrażany przez SN, uznając, że „występujące poprzednio w orzecznictwie sądów powszechnych rozbieżności odnośnie do wykładni znacznej ilości, już nie zachodzą wskutek jednolitości orzeczniczej SN" (wyrok SA w Krakowie z 12 grudnia 2017 r., II AKa 242/17, KZS 2018, nr 1, poz. 75, s. 44). Warto dodać, że w wyroku TK z 14 lutego 2012 r. (sygn. akt P 20/10, Internetowy Portal Orzeczeń) uznano, że „Art. 62 ust. 2 oraz art. 56 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2012 r. poz. 124), w zakresie użytego znamienia »znacznej ilości« wymienionych w nich substancji, są zgodne z art. 42 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej".
Czytaj więcej
Pojęcie "znacznej ilości środków odurzających" na tle ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
Skoro znaczna ilość narkotyków to taka, która wystarcza do jednorazowego odurzenia się co najmniej kilkudziesięciu osób, zatem powstaje pytanie, ile osób to kilkadziesiąt? W jednym z wyroków wskazano, że „Znaczna ilość narkotyków to taka, która wystarcza do jednorazowego odurzenia się co najmniej kilkudziesięciu osób, to jest co najmniej 20 osób" (wyr. SA w Łodzi z 7.07.2020 r., sygn. II AKa 353/19, „Prokuratura i Prawo" dodatek „Orzecznictwo" 2021, nr 7–8, poz. 30, s. 15). Zgodne jest to z definicją słowa „kilkadziesiąt" zawartą w Słowniku Języka Polskiego, tom I, Warszawa 1978, red. H. Szkiłądź, S. Bik, C. Szkiłądź, s. 917.
100, 20 czy 5?
Wracając do pytania postawionego na wstępie: z ilu krzaków konopi trzeba wytworzyć marihuanę, by odpowiadać za zbrodnię? Nie ma wątpliwości, że ze 100 czy 20 ale czy np. z pięciu? Tak stwierdzono w jednym z wyroków, uznając za zbrodnię czyn polegający na uprawie konopi w ilości pięciu krzewów, z których poprzez pocięcie i wysuszenie wytworzono środek odurzający w postaci ziela konopi innych niż włókniste o wadze 88,51 grama (wyrok SA we Wrocławiu z 23 lipca 2015 r., II AKa 187/15, POSP, wskazując też, że „prawidłowo ustalona ilość wytworzonego środka odurzającego stanowi ilość wystarczającą do zaspokojenia wyżej wskazanych potrzeb, albowiem zarówno przy przyjęciu wartości 0,5 grama jako jednej porcji, jak też 1 grama pozwoliłaby ona na sporządzenie od 88 do 177 porcji, a więc w każdym przypadku ilości porcji wystarczających dla kilkudziesięciu osób"). A z dwóch krzaków? Odpowiedzi twierdzącej udzielono w sprawie, gdy sprawca, czynem ciągłym, uprawiał dwa krzewy konopi i poprzez rozdrabnianie i suszenie wytworzył znaczną ilość środka odurzającego w postaci marihuany o wadze nie mniejszej niż 23,49 g (SA we Wrocławiu, II AKa 240/12, POSP); w tej sprawie wskazano, że „Tu bowiem rzecz dotyczy stwierdzenia, czy wytworzona i posiadana przez oskarżonego uprawiana ilość co najmniej 23,49 grama marihuany jest ilością znaczną w rozumieniu art. 53 ust. 2 ustawy z 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Na pytanie to Sąd Okręgowy udzielił twierdzącej odpowiedzi i Sąd Apelacyjny stanowisko to akceptuje. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku odwołano się bowiem do doświadczenia wynikającego z orzecznictwa sądowego, że 1 gram marihuany wystarcza na co najmniej dwie tzw. działki, tj. porcje tego środka odurzającego. Ta ilość, którą zabezpieczono u oskarżonego, tj. 23,49 g, wystarczyłaby więc do zaspokojenia potrzeb co najmniej 47 osób. Trafnie wobec tego uznał Sąd Okręgowy, że oskarżony wytworzył znaczną ilość środka odurzającego"). A może wystarczy jeden krzak? W konkretnych stanach faktycznych, jeżeli zostanie ustalone, że można było z niego wytworzyć znaczną ilość środków odurzających i mając na uwadze przytoczone powyżej poglądy, odpowiedź może być twierdząca. Należy podać, że w jednej ze spraw uznano, że ,,Uprawiane przez oskarżonego trzy sztuki konopi innych niż włókniste, a finalnie pozyskanie z jednej z tych roślin 53,318 grama ziela pozwoliłoby na uzyskanie od 43 do 145 porcji handlowych, a zatem znaczną ilość środka odurzającego pozwalającą na odurzenie kilkudziesięciu osób" (wyrok SA w Krakowie z 12 grudnia 2017 r., II AKa 242/17, KZS 2018, nr 1, poz. 75, s. 44).
Biorąc pod uwagę przytoczone powyżej orzecznictwo, wydaje się, że potrzebna jest interwencja ustawodawcy w zakresie zdefiniowania znamienia znacznej ilości (tak, by nie były to czyny błahe i aby odpowiedzialność za zbrodnię dotyczyła tylko czynów szczególnie szkodliwych), chyba że SN odstąpi od dotychczasowej linii orzeczniczej.
Autor jest sędzią SO w Olsztynie, doktorem nauk prawnych
