Od 1 stycznia 2016 roku weszła w życie ustawa z 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015, poz. 1830), której podstawowym celem było dostosowanie krajowych przepisów do częściowo już wdrożonej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalcza nia opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych.
Ustawa wprowadziła istotne zmiany w zakresie zasad ustalania wysokości odsetek. Wprowadzone zostały odrębne kategorie „odsetek ustawowych" oraz „odsetek ustawowych za opóźnienie", zmieniony został mechanizm określania wysokości tych odsetek, jak również dokonano odrębnego uregulowania maksymalnych odsetek za opóźnienie.
W ujęciu kodeksowym odsetki stanowią świadczenie pieniężne, do którego może być zobowiązany dłużnik korzystający ze środków pieniężnych innej osoby (wierzyciela). Odsetki, w zależności od ich charakteru, mogą pełnić różnego rodzaju funkcje – wynagrodzenia, kompensacyjną, sankcyjną. Tradycyjnie przyjmuje się, iż odsetki stanowią wynagrodzenie za korzystanie przez pewien czas z cudzego kapitału (odsetki kapitałowe) lub rekompensatę za opóźnienie w zapłacie wymagalnej już sumy pieniężnej (odsetki za opóźnienie). Z uwagi na źródło powstania rozróżnia się odsetki umowne oraz ustawowe.
Istota zmian
Wprowadzona zmiana dotyczy m.in. sposobu obliczania wysokości odsetek ustawowych, odsetek ustawowych za opóźnienie oraz wysokości odsetek maksymalnych. W „obrocie profesjonalnym" została ponadto wprowadzona nowa kategoria tzw. odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Dotychczasowe regulacje obejmujące kwestię odsetek funkcjonowały w ramach dwóch reżimów prawnych: Kodeksu cywilnego oraz ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. W przypadku regulacji kodeksowej – w kształcie obowiązującym do 31 grudnia 2015 r. – wysokość odsetek ustawowych określana była w drodze rozporządzenia przez Radę Ministrów. Następowało to przy uwzględnieniu wysokości rynkowych stóp procentowych oraz stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego. Odsetki ustawowe w transakcjach handlowych obliczane były jak zaległości podatkowe, tj. zgodnie z przepisami Ordynacji Podatkowej. Niezależnie jednak od reżimu prawnego, w oparciu o który obliczane były odsetki ustawowe, w 2015 r. wysokość poszczególnych rodzajów odsetek ustawowych była z sobą tożsama (wynosiła 8 proc. w stosunku rocznym).