Jak zarejestrować statek morski

Żegluga morska oraz śródlądowa z roku na rok zyskuje na znaczeniu. Widać to wyraźnie na rosnącym tonażu ładunków przywożonych do polskich portów. Skala ta jest jednak relatywnie mała, jeśli zestawimy sytuację Polski i na przykład Niemiec. Jednak wraz z rozwojem infrastruktury drogowej oraz nadal pozostającymi atrakcyjnymi cenami obsługi portowej w Polsce rynek ten ma duży potencjał rozwojowy. Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie rejestracji statków jest ustawa z 18 września 2001 r. kodeks morski.

Co do zasady każdy statek stanowiący polską własność podlega wpisowi do polskiego rejestru okrętowego. Zwolnione z rejestracji są statki bez napędu mechanicznego oraz z napędem mechanicznym do 15 metrów. Rejestr prowadzą izby morskie, które mają sobie przyporządkowane terytorialnie porty. Jednocześnie, jeśli właściciel ma takie życzenie wpisowi może podlegać także statek w budowie, pod warunkiem że została wykonana stępka lub równorzędna praca konstrukcyjna w miejscu wodowania.

Trzeba spełnić warunki

Zgodnie z ustawą z 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim w użytkowaniu mogą być tylko statki spełniające wymogi określone w polskim prawie lub umowach międzynarodowych. Oprócz tego statek musi dawać bezpieczne i higieniczne warunki sanitarne pracownikom go obsługującym.

Zgodnie z międzynarodowymi przepisami statek nie może wyjść w morze, jeśli nie jest zbadany, oznakowany i zaopatrzony w międzynarodowe świadectwo wolnej burty lub odpowiednio w międzynarodowe świadectwo zwolnienia od wymagań wolnej burty. Świadectwo wolnej burty określa dozwolone maksymalne zanurzenie statku. Za otrzymanie tego zaświadczenia pobiera się opłatę.

Każdy statek musi mieć System Automatycznej Identyfikacji, rejestrator danych z podróży lub uproszczony rejestrator danych z podróży w urządzenie Systemu Identyfikacji i Śledzenia Dalekiego Zasięgu, jeśli statek uprawia żeglugę międzynarodową.

Wszystkie te urządzenia wraz ze sprzętem ochrony przeciwpożarowej, środków ratunkowych oraz urządzeń radiowych i nawigacyjnych podlegają uznawaniu i nadzorowi dyrektora urzędu morskiego. Uznanie dokonuje się w drodze decyzji administracyjnej wydawanej na 5 lat na podstawie pozytywnych wyników kontroli. Po uznaniu wydaje się świadectwo, które podlega kontroli co roku.

Nazwę statku nadaje właściciel, ale podlega ona zatwierdzeniu przez dyrektora urzędu morskiego właściwego dla portu macierzystego

Konieczny jest pomiar

Każdy statek poruszający się po wodach międzynarodowych musi zostać poddany pomiarowi. Jego zasady reguluje konwencja o mierzeniu pojemności statków sporządzona w Londynie 23 czerwca 1969 r. Wniosek o pomiar powinien zgłosić właściciel lub kapitan. Przeprowadza się go jednokrotnie i zachowuje bezterminową ważność. Pomiar się ponawia tylko i wyłącznie, gdy statek został istotnie przebudowany lub zmienił właściciela. W ramach pomiaru sprawdza się jego pojemność oraz dokładne dane o jego metrażu. Po dokonaniu pomiaru statek otrzymuje certyfikat, który jest niezbędny do uzyskania wpisu do rejestru. Pomiar podlega opłacie uzależnionej od wielkości statku i wynosi od 1 100 tys. do 15 000 tys. SDR (cena jednostki rozliczeniowej SDR ulega ciągłej zmianie, obecnie wynosi ok. 4,8 zł), co daje koszt w granicach od 5,28 tys. zł przy najmniejszym tonażu do 72  tys. zł.

Jaka nazwa

Każdy statek o polskiej przynależności oznacza się nazwą na dziobie, z każdej burty i na rufie, gdzie powinna być także uwidoczniona nazwa portu macierzystego statku. Nazwę statku nadaje właściciel, ale podlega ona zatwierdzeniu przez dyrektora urzędu morskiego właściwego dla portu macierzystego. Wybrana nazwa musi spełniać szereg warunków, to znaczy musi być zrozumiała, godna polskiej bandery statku oraz odpowiednia do charakteru i wielkości statku. Statki budowane seryjnie powinny mieć nazwy o jednolitej tematyce. Nazwą statku może być m.in. imię i nazwisko osób zasłużonych dla gospodarki, kultury i nauki polskiej, nazwy zdarzeń historycznych, regionów i miast, zjawiska i nazwy fizyczne, przyrodnicze, geograficzne i astronomiczne.

Wniosek o nadanie nazwy zawiera imię, nazwisko i numer dokumentu właściciela statku lub jego armatora, dotychczasową nazwę, jeśli taka była nadana, nazwę portu wskazanego jako port macierzysty statku, międzynarodowy sygnał wywoławczy, wymiary i zanurzenie statku, rodzaj i moc napędu, rodzaj, typ i przeznaczenie statku oraz numer budowy, proponowaną nazwę, datę i miejsce położenia stępki. Trzeba pamiętać, że nazwa statku nie może się powtarzać, więc najlepiej wcześniej sprawdzić  ją w urzędzie morskim.

Oprócz nazwy należy pamiętać, że każdy polski statek ma obowiązek mieć banderę.

Jakie zasady wpisu

Do rejestru statków morskich nie wpisuje się statku używanego wyłącznie do celów sportowych lub rekreacyjnych, jeśli długość jego kadłuba nie przekracza 24 metrów. W rejestrze może się znaleźć statek nieuważany za polski, jeśli zawnioskuje o to armator i oczywiście spełni wymagania określone w przepisach i jednocześnie, o ile:

Trzy rodzaje

Rejestr składa się z trzech odrębnie prowadzonych ksiąg rejestrowych zawierających wpisy statków stanowiących polską własność lub uważanych za stanowiące polską własność (rejestr stały), tych, które uzyskały czasową polską przynależność (tymczasowy) oraz statków w budowie. Co ważne, zgodnie z polskimi przepisami statek można wpisać do rejestru stałego tylko wtedy,  gdy nie występuje w żadnym innym rejestrze stałym, np. innego państwa.

Właściciel statku ma obowiązek zgłosić go do rejestru. Podaje on takie dane jak: nazwę lub oznaczenie identyfikujące i numer identyfikacyjny nadany przez międzynarodową organizację morską, międzynarodowy sygnał wywoławczy oraz rodzaj i przeznaczenie statku. Jeśli statek był już wcześniej rejestrowany gdzie indziej, to należy podać datę wykreślenia z tego rejestru, jego poprzednią nazwę lub oznaczenie identyfikacyjne oraz dane poprzedniego rejestru. Wpisuje się także nazwę portu macierzystego, rok i miejsce budowy statku, nazwę stoczni jak i określenie materiału kadłuba statku oraz rodzaju jego napędu. W zgłoszeniu rejestrowym podaje się także wymiary główne oraz jego pojemność, oznaczenie i adres właściciela lub wszystkich współwłaścicieli statku z określeniem ich udziałów we współwłasności, oznaczenie i adres armatora. Ponadto rejestr zawiera informację o hipotece morskiej i ograniczeniach w rozporządzeniu statkiem, stwierdzenie przez Izbę Morską polskiej przynależności statku. Termin na zgłoszenie jest zawity i wynosi sześć tygodni od dnia, w którym obowiązany dowiedział się o okolicznościach podlegających wpisowi. W przypadku niedotrzymania terminu Izba Morska może nałożyć na właściciela karę w wysokości od 500 do 10 tys. zł.

W przypadku wpisu statku do rejestru tymczasowego, oprócz wymienionych kluczowych danych identyfikujących statek i armatora, wpisuje się także poprzednią przynależność statku i datę jej zawieszenia, okres, na jaki statek uzyskał polską przynależność oraz oznaczenie i adres przedstawiciela armatora w Polsce.

W przypadku wpisywania obiektu będącego w budowie wpisuje się tylko i wyłącznie numer rejestrowy statku w budowie (nadawany już po uzyskaniu wpisu), oznaczenie identyfikacyjne, oznaczenie identyfikacyjne statku, nazwę stoczni, w której jest budowany, oznaczenie właściciela statku oraz hipotekę morską.

Izba Morska wpisująca statek do rejestru ma prawo badać, czy przedstawione jej dokumenty odpowiadają pod względem treści i formy obowiązującym przepisom prawa. Po wpisaniu do rejestru każdy statek otrzymuje certyfikat oraz numery rejestracyjne.

W przypadku gdy Polski armator kupi statek za granicą, może wystąpić do urzędu konsularnego o tymczasowe świadectwo przynależności do Polski. Jest ono jednak ważne nie dłużej niż sześć miesięcy.

Kiedy się wykreśla

rejestru wykreśla się statek, gdy:

Ponadto z rejestru można usunąć statek, który w okresie ostatnich 24 miesięcy został dwukrotnie zatrzymany przez inspekcję portu z przyczyn leżących po stronie armatora, kapitana lub załogi statku. Statek uznaje się za zaginiony, jeśli nie dotarł do portu w okresie dwa razy dłuższym niż liczony w normalnych warunkach, jednak nie wcześniej niż trzy miesiące od dnia nadejścia ostatniej wiadomości.

Dokumenty o przynależności

Każdy statek w trakcie wykonywania rejsu musi mieć dokumenty o przynależności, zawierające także oznaczenie w języku angielskim. Powinny być one okazywane na żądanie upoważnionych władz. Na statkach prowadzi się całą dobę dziennik pokładowy, maszynowy oraz dziennik Światowego Morskiego Systemu Łączności Alarmowej i Bezpieczeństwa. Dziennik powinien być zarejestrowany i opatrzony numerem nadawanym przez dyrektora urzędu morskiego właściwego dla portu macierzystego statku. Urząd na wydanie poświadczenia ma 30 dni. Za prowadzenie i przechowywanie dziennika odpowiada kapitan statku. Dziennik do czasu jego wypełnienia jest przechowywany na statku, a następnie w ciągu 90 dni od daty ostatniego wpisu przesyła się go armatorowi, który ma obowiązek trzymać go w archiwum przez 10 lat od daty przekazania. Szczególne zasady prowadzenia wpisów oraz wzoru rejestrów reguluje rozporządzenie ministra infrastruktury z 18 czerwca 2004 r. w sprawie  prowadzenia dzienników statku o polskiej przynależności.

Zdaniem autora

Grzegorz Byszewski ekspert Pracodawcy RP

Coraz więcej dóbr, w tym także strategicznych, jest transportowanych drogą morską. Wielkość tonażu ładunków przewożonych drogą morską będzie z pewnością rosła. Jest to relatywnie najbardziej ekologiczny środek transportu, co dziś ma istotne znaczenie.

Rozwój transportu morskiego oznacza też wzrost znaczenia polskich armatorów i właścicieli statków. Dobrze, że dokumenty strategiczne instytucji rządowych zakładają już choćby rozwój polskich portów.

Siedem kroków

Co trzeba zrobić:

1. Poddać statek pomiarowi

2. Nadać statkowi nazwę