Ma płacić alimenty, choć nie wie, czy jest ojcem. Skarga nadzwyczajna

Rzecznik Praw Obywatelskich złożył skargę nadzwyczajną od wyroku Sądu Rejonowego z 2006 r. Ustalił on bowiem rzekomą więź rodzinną, co do której prawdziwości żadna ze stron — ani dziecko, ani domniemany ojciec — nie może mieć pewności, że jest zgodna z rzeczywistością.

Historia ojca mimo woli

Matka (powódka) w imieniu swej małoletniej córki wytoczyła proces o ustalenie ojcostwa pozwanego mężczyzny. Domagała się, by sąd zasądził alimentów i jednocześnie ustalił, że pozwanemu nie będzie przysługiwać władza rodzicielska. Wskazała, że wskutek znajomości z pozwanym zaszła w ciążę, o której go poinformowała, po czym on zerwał z nią kontakty.

Na rozprawie powódka oświadczyła, że pozwany prawdopodobnie przebywa w Niemczech. Odpis pozwu wysłany pozwanemu wrócił z adnotacją "adresat nieobecny". Kobieta wniosła o ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego w osobie jego ojca (tj. rzekomego dziadka dziecka) Pozwany był z nim skonfliktowany i nie miał z ojcem kontaktu.

Czytaj więcej

Prawo rodzinne

Ustalenie ojcostwa: DNA w procesie to nie wszystko - wyrok Sądu Najwyższego

Choć badania genetyczne coraz częściej służą ustalaniu ojcostwa, słowa świadków bywają ważniejsze.

Sąd wezwał starszego mężczyznę do oświadczenia, czy zgadza się być kuratorem (niezłożenie oświadczenia jest traktowane jako zgoda). Wezwany pismo odebrał, ale oświadczenia nigdy nie złożył i nie podjął nigdy żadnej aktywności w sprawie. Sąd od razu ustanowił go kuratorem, mimo iż mógł najpierw chociaż próbować ustalić miejsca zamieszkania lub pobytu pozwanego.  Np. mógł się zwrócić do konsulatu RP w Niemczech, co później - o czym dalej - uczyniła prokuratura. Sąd nie zwrócił się nawet do ojca pozwanego ustanowionego kuratorem czy do innych członków rodziny. A ojciec był kuratorem pozornie, bo nie stawiał się na rozprawy, nie zajął stanowiska w sprawie, sam też nie podjął żadnych działań w celu ustalenia miejsca pobytu syna.

W 2006 r. sąd wydał wyrok ustalający ojcostwo pozwanego. Nie sporządzono do niego uzasadnienia. Wyrok uprawomocnił się, bo nikt go nie zaskarżył.

O wyroku rzekomy ojciec dowiedział się dopiero w 2020 r. z pisma prokuratury, doręczonej za pośrednictwem ambasady RP w Berlinie. Prowadzono bowiem dochodzenie o uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego. Mężczyzna oświadczył, że nie wiedział o toczącym się postępowaniu — nie doręczono mu żadnej korespondencji w tej sprawie. A sąd to tolerował.

Dochodzenie zostało umorzone wobec braku znamion czynu zabronionego — prokuratura uznała, że skoro mężczyzna nie był świadomy, że jego ojcostwo zostało ustalone, to nie mógł się uchylać od zapłaty alimentów. Zresztą i tak nie miał możliwości wykonania obowiązku alimentacyjnego z powodu licznych problemów zdrowotnych.

Czytaj więcej

Prawo rodzinne

Absurd w sądzie. Biologiczny ojciec nie może zastąpić ojczyma

Sąd odmówił sporządzenia nowego aktu urodzenia dziecka, mimo że wnioskodawca uznał swe ojcostwo i uzyskał prawomocne orzeczenie sądu, że mąż matki dziecka nie jest ojcem.

RPO po stronie sprawiedliwości społecznej

- Bierność sądu w połączeniu z brakiem udziału pozwanego w postępowaniu doprowadziła do ustalenia stanu cywilnego pozwanego i powódki w warunkach nieważności postępowania. Tym samym doszło do naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa, będącej składową zasady demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej — stwierdził RPO Marcin Wiącek w skardze nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego. 

Wyrokowi z 2006 r. RPO zarzucił rażące naruszenie przepisów kodeksu postępowania cywilnego skutkujące nieważnością postępowania przeprowadzonego z pozornym udziałem kuratora. A także naruszenie konstytucyjnego prawa do życia prywatnego oraz prawa do uzyskania pewności co do biologicznego pochodzenia dziecka i ustalenia więzów pokrewieństwa z dzieckiem zgodnie ze stanem rzeczywistym.