Pouczenia będą bardziej zrozumiałe

Zamiast przytaczania suchych artykułów funkcjonariusze będą musieli jasno wyjaśniać prawa i obowiązki.

Publikacja: 18.02.2014 08:46

Teraz często pouczenia polegają na prostym przytoczeniu przepisów. Po zmianach ma być jaśniej.

Foto: Fotorzepa, Roman Bosiacki

Zatrzymani, podejrzani, pokrzywdzeni i tymczasowo aresztowani w postępowaniu karnym oraz obwinieni i zatrzymani za wykroczenia będą pouczani według nowych zasad. Podobnie zatrzymani, wobec których wydano europejski nakaz aresztowania.

Wzory nowych pouczeń zawierają projekty rozporządzeń ministra sprawiedliwości.

Część zmian wynika z konieczności wdrożenia dyrektywy unijnej z 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym. Przewiduje ona obowiązek pouczenia podejrzanego lub oskarżonego w trzech przypadkach: w związku z nabyciem statusu podejrzanego lub oskarżonego w postępowaniu karnym, w związku z zatrzymaniem lub tymczasowym aresztowaniem oraz w konsekwencji zatrzymania osoby w związku z rozpoznaniem wniosku o wykonanie europejskiego nakazu aresztowania.

Co prawda już dziś przepisy mówią o obowiązku pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach – np. art. 300 kodeksu postępowania karnego w stosunku do pokrzywdzonego, nie ma jednak jednolitego wzoru. Policja i prokuratura dysponują dokumentami wypracowanymi przez praktykę.

Teraz często pouczenia polegają na prostym przytoczeniu przepisów. Po zmianach ma być jaśniej. Tak, aby problemów ze zrozumieniem swoich praw i obowiązków nie miała nawet osoba niekorzystająca z profesjonalnego pełnomocnika.

Projektowany wzór pouczenia podejrzanego zawiera m.in. informacje o możliwości skorzystania z mediacji, obrońcy, tłumacza, szczegóły dotyczące oględzin i badań, w których udziału nie można odmówić.

Z kolei na nowy wzór pouczenia pokrzywdzonego ma wpływ m.in. nowelizacja kodeksu postępowania karnego, która zwiększa jego rolę w procesie. Faktem jest, że także dzisiaj normy proceduralne nakładają na organy wymiaru sprawiedliwości obowiązek pisemnego poinformowania pokrzywdzonego o jego uprawnieniach – przed pierwszym przesłuchaniem w postępowaniu przygotowawczym. Rzecznik praw obywatelskich badał, czy rzeczywiście te obowiązki są wypełniane. Okazało się, że informacje nie są przekazywane prawidłowo. Problem był sygnalizowany przez RPO ministrowi sprawiedliwości, m.in. w wystąpieniu z 2011 r. Jak podkreślał rzecznik, przez brak właściwej informacji pokrzywdzeni często nie mają w praktyce wystarczających informacji o swoich uprawnieniach i obowiązkach.

Zgodnie z nowym wzorem pokrzywdzony ma być pouczany nie tylko o prawie złożenia wniosku o przyznanie pełnomocnika z urzędu, ale także o możliwości złożenia zażalenia na postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa lub o jego umorzeniu. Pokrzywdzony ma być także poinformowany m.in. o tym, że jeśli w ciągu sześciu miesięcy od zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa nie został poinformowany o wszczęciu lub odmowie wszczęcia śledztwa, może złożyć zażalenie na bezczynność organu procesowego.

Minister sprawiedliwości podkreśla jednak w uzasadnieniu do projektu, że zmiany rozporządzenia nie obejmują pełnego katalogu uprawnień i obowiązków wynikających ze znowelizowanej procedury karnej.

etap legislacyjny: konsultacje społeczne