Raport Agencji Praw Podstawowych to kolejne działanie wskazujące na środki do dalszego wzmacniania ochrony, i wspierające państwa członkowskie w ich wysiłkach zmierzających do zapewnienia sprawiedliwości w całej Unii Europejskiej.
Przykład Polski
Raport wskazuje, że problemem w Unii pozostaje realizacja prawa wglądu podejrzanych i oskarżonych do akt. W wielu krajach Unii szczegółowe przepisy odnośnie kontroli decyzji dotyczących wglądu w akta postępowania w sprawach dotyczących tymczasowego aresztowania, pozostawiają tę kwestię nie sądom, lecz prokuraturze.
Tymczasowe aresztowanie
W raporcie podkreślono, że nie dotyczy to Polski, gdzie zgoda prokuratora nie jest wymagana do ujawnienia dowodów, do których odnosi się wniosek o tymczasowe aresztowanie. Tymczasem jednak – co warto przypomnieć - przepisy się w Polsce zmieniły (nowy art. 250 § 2b k.p.k. wprowadzony nowelizacją z 11 marca 2016 r.) Prokurator może teraz odmówić udostępnienia oskarżonemu dowodów z zeznań świadka, jeżeli ma „uzasadnioną obawę niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia albo wolności świadka lub osoby dla niego najbliższej". Słuszność arbitralnej decyzji prokuratora w tej mierze nie jest kontrolowana przez sąd.
Wgląd w akta sprawy
Jeśli jednak chodzi o sam wgląd do akt, to o podejrzani i oskarżeni nieznający polskiego w Polsce mają jednak problem z dostępem do nich na etapie postępowania przygotowawczego. Jako przyczynę odmowy dostępu do akt podaje się najczęściej „potrzebę ochrony ważnego interesu państwowego czy też właściwego przebiegu postępowania".
Autorzy raportu problem upatrują w tym, że nie ma w Polsce sądowej kontroli odmowy wglądu do akt postępowania, tymczasem tak już nie jest, bo stosowane przepisy zostały zmienione (art. 159 k.p.k od 1 lipca 2015 r.) i na odmowę udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym przysługuje już teraz stronom zażalenie; na zarządzenie prokuratora zażalenie przysługuje do sądu. Jednak istotnie nie ma sądowej kontroli zarządzeń Policji w tym zakresie, ponieważ nadal zażalenie na zarządzenie nieprokuratorskiego organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze rozpatruje prokurator sprawujący nadzór nad postępowaniem przygotowawczym (art. 466 § 1 k.p.k. w zw. z art. 465 § 3 k.p.k.). Oznacza to, że gdy postępowanie przygotowawcze prowadzone jest w formie dochodzenia, zażalenie na odmowę udostępnienia akt z reguły rozpoznawać będzie prokurator nadzorujący to dochodzenie.
Rozumienie języka wymiaru sprawiedliwości danego państwa
Raport podaję Polskę za przykład wskazując nasze wytyczne wiążące wszystkich prokuratorów odnośnie weryfikacji władania językiem polskim w wystarczającym stopniu przez podejrzanych. Polskie wytyczne określają, że gdy dana osoba nie jest obywatelem polskim, biegłość w zakresie języka polskiego powinna być sprawdzona na podstawie wywiadu przed przesłuchaniem. Wywiad ma służyć ustaleniu, czy podejrzany lub oskarżony mógł nauczyć się języka w wyniku rodzinnych lub osobistych relacji czy też innych okoliczności.