Ubezwłasnowolnienie: stan zdrowia a opinie w sprawie karnej

Nie może być żadnych niedomówień ani dowodów na skróty podczas orzekania o ubezwłasnowolnieniu – tak wynika z najnowszego wyroku Sądu Najwyższego.

Sprawny umysłowo czy nie

SN zajmował się wnioskiem mężczyzny, który wystąpił do sądu o ubezwłasnowolnienie starszego brata. W tle toczy się spór o zarządzanie dwiema kamienicami w Krakowie, w których starszy brat ma większościowe udziały.

Młodszy brat podkreśla, że starszy zachowuje się niepospolicie. Lokale utrzymuje w tragicznym stanie, np. do łazienki wejście blokowała góra śmieci. Interwencje magistratu nie pomagały. Gdy młodszy brat wyremontował dach jednej z kamienic, starszy chciał podpalić budynek. Nawet w ostatniej chwili zmienił dzień pogrzebu ojca, żeby brat w nim nie uczestniczył. Jednocześnie bardzo dobrze sobie radzi w urzędach i sądach, gdzie składa skargi. Jest nieźle wykształcony, ukończył nowicjat i polonistykę.

Sąd Okręgowy zgodnie z procedurą zaangażował jako biegłych psychiatrę i psychologa. Stwierdzili oni, że mężczyzna cierpi na schizofrenię zwykłą, choć brak ewidentnych objawów. Z kolei według prywatnej opinii znanej profesor psychiatrii ma tylko schizoidalną osobowość – a to nie jest choroba. W rezultacie jednak SO orzekł ubezwłasnowolnienie.

Przed sądem apelacyjnym pełnomocnik pozwanego adwokat Zbigniew Cichoń powołał dowód z akt sprawy karnej (o incydent na dworcu z konkurentem do wynajmu pokoi), która została warunkowo umorzona. Biegli orzekli tam, że był poczytalny. W tej sytuacji SA uznał, że nie można przyjąć, że jest chory psychicznie, i wniosek o ubezwłasnowolnienie oddalił.

– Znam tego człowieka od ponad 40 lat, Kraków nie jest aż tak dużym miastem. Owszem, dziwnie się zachowuje, ale superlogicznie myśli. Utrudnienia brata w sprawach majątkowych nie mogą być powodem ubezwłasnowolnienia – przekonywał.

Z kolei pełnomocnik młodszego brata mecenas Kamil Gąsior wskazywał, że SA uprościł sobie zbytnio sprawę, korzystając z dowodu ze sprawy karnej, w której podsądny był badany pod innym kątem.

Trzecia opinia

Sąd Najwyższy uwzględnił ten zarzut i nakazał SA ponowne rozpoznanie sprawy. – Nie można w sprawach o ubezwłasnowolnienie iść na skróty – powiedział sędzia SN Jan Górowski. – Nieprzypadkowo w 2007 r. do procedury cywilnej dodano art. 5541, który stanowi, że w sprawach o ubezwłasnowolnienie postępowanie dowodowe powinno ustalić przede wszystkim stan zdrowia, ale także sytuację osobistą, zawodową i majątkową osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Jeżeli sąd miał dwie sprzeczne opinie, powinien powołać trzecią. Przesłanki zdrowotne są zasadnicze.

Ograniczenie zdolności prawnej

Osoba, która ukończyła 13 lat, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju albo innych zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Osoba, która ma być ubezwłasnowolniona, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa oraz psychologa.

Opinia biegłego oprócz oceny stanu zdrowia psychicznego lub zaburzeń albo rozwoju umysłowego powinna zawierać umotywowaną ocenę zdolności badanej osoby do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia spraw.