NFZ zapłaci za ratowanie życia nieubezpieczonych

W precedensowym wyroku z 8 sierpnia 2007 r. ([b]sygn. I CSK 125/07[/b]) Sąd Najwyższy wskazał, kto ponosi koszty leczenia w nagłych wypadkach, jeśli pacjent nie ma ubezpieczenia – Narodowy Fundusz Zdrowia. Sprawa była rozpatrywana na posiedzeniu niejawnym. „Rz” dotarła do uzasadnienia wyroku SN.

Z problemem finansowania leczenia pacjentów potrzebujących natychmiastowej pomocy szpitale borykają się od początku reformy ubezpieczeń zdrowotnych.

Kolejne ustawy o tych ubezpieczeniach odnosiły się bezpośrednio tylko do finansowania leczenia osób mających ubezpieczenie. Odrębnie unormowana jest kwestia finansowania świadczeń bezpłatnych. Chodzi np. o zwalczanie chorób zakaźnych, leczenie narkomanów, więźniów.

Tymczasem na szpitalach, a także wszystkich lekarzach, ciąży bezwzględny ustawowy obowiązek udzielania pomocy, gdy zagrożone jest zdrowie i życie.

Zasadniczo zgodnie z przepisami, jeśli pacjent nie ma ubezpieczenia, świadczeń udziela się mu na jego koszt.

Wiadomo, że spora grupa takich pacjentów, i to nie tylko bezdomnych, nigdy za nie nie zapłaci, bo nie ma z czego. Szpitale bezskutecznie poszukiwały instytucji, która by sfinansowała leczenie w takich przypadkach. Ustawa o pomocy społecznej pozwala na opłacenie takich świadczeń, ale na wniosek pacjentów. Nie może o to wystąpić szpital.

Sprawę, której dotyczy wskazany wyrok SN, wszczął Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. L. Rydygiera.

W pozwie przeciwko Skarbowi Państwa – ministrowi zdrowia zażądał zwrotu kosztów pomocy medycznej udzielonej w 2001 r. 28 osobom, które potrzebowały jej natychmiast ze względu na zagrożenie życia. Chodziło o ponad ponad 60 tys. zł z odsetkami. Sąd I instancji uwzględnił to żądanie. Przyjął, że [b]zgodnie z art. 54 ust. 2 (teraz art. 54 ust. 7) ustawy z 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej minister zdrowia powinien był wydać rozporządzenie wykonawcze normujące sposób finansowania świadczeń udzielanych w takich wypadkach[/b]. Skoro go nie wydał, dopuścił się bezprawia legislacyjnego i odpowiada na podstawie art. 417 kodeksu cywilnego za wyrządzoną szkodę.

W ocenie sądu II instancji z art. 54 ust. 2 obowiązek taki nie wynika. Sprawa powinna być unormowana w akcie rangi ustawowej. Sąd ten nie znalazł też innych podstaw do obciążenia Skarbu Państwa kosztami ratowania życia i zdrowia osób nieobjętych ubezpieczeniem. Zmienił wyrok I instancji i żądania szpitala oddalił.

W skardze kasacyjnej szpital zarzucał naruszenie licznych przepisów, w tym ustawy o ZOZ i ustawy o zawodzie lekarza, nakładających na szpitale i lekarzy w nagłych wypadkach bezwzględny obowiązek ratowania życia i zdrowia, a także art. 68 ust. 2 oraz art. 84 Konstytucji RP. Pierwszy z nich zobowiązuje władze publiczne do zapewniania wszystkim obywatelom równego dostępu do opieki zdrowotnej, zastrzegając, że zakres świadczeń określa ustawa. Z drugiego płynie zakaz obciążania kogokolwiek ciężarami i świadczeniami publicznymi niemającymi podstaw w ustawie.

SN nie zgodził się z tymi zarzutami i skargę kasacyjną oddalił. Także w ocenie SN adresatem roszczeń szpitala nie może być Skarb Państwa. Nie dopatrzył się też naruszenia art. 68 ust. 2 konstytucji, gdyż określenie zakresu świadczeń należnych obywatelom pozostawiono ustawie.

SN znalazł jednak wyjście z sytuacji. Uznał, że przez wzgląd na ustawowy przymus ratowania życia i zdrowia koszty leczenia osób niemających ubezpieczenia powinny być objęte regułami tzw. świadczeń ponadlimitowych. Mówią o tym zresztą liczne już wyroki SN w odniesieniu do. świadczeń ponadlimitowych. Chodzi o świadczenia udzielone przez szpitale ponad limity zakontraktowane przez NFZ, a konieczne dla ratowania życia i zdrowia.

Sąd Najwyższy odwołał się w omawianym wyroku również do art. 56 k.c. mówiącego, że czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również m.in. te, które wynikają z ustawy. Słowem, treść kontraktu szpitala z NFZ uzupełniają także ustawy obligujące szpital i lekarzy do udzielenia świadczeń zdrowotnych niezbędnych do ratowania życia lub zdrowia, w tym osób nieobjętych ubezpieczeniem.

Obciążenie ZOZ kosztami realizacji tego obowiązku oznaczałoby zdaniem Sądu Najwyższego, że na określoną grupę zawodową została nałożona danina publiczna bez wyraźnego przepisu ustawy.

A to – dodajmy – jest sprzeczne z art. 84 konstytucji.

[ramka][b]Nie wolno odmówić pomocy[/b]

W art. 7 ustawy z 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej zapisano jednoznacznie, że zakład opieki zdrowotnej nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, której zdrowie lub życie jest zagrożone. Dotyczy to wszystkich tych zakładów, nie tylko publicznych.