Kres kariery zawodowej nie zawsze jest możliwy w tym samym czasie

Pojęcie wieku emerytalnego definiuje [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172511]ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).[/link] [b]Tzw. powszechny wiek emerytalny[/b], zgodnie z tymi przepisami, [b]wynosi dla kobiet 60[/b], [b]a dla mężczyzn 65 lat[/b].

Niektóre profesje, np. sędziowska, pojęcie „wiek emerytalny” zastępują „przejściem w stan spoczynku”. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=82E162CF3F4C46449E50FAC4A4278043?id=162548]Ustawa z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (DzU nr 98, poz. 1070 ze zm.) [/link]pozwala sędziemu zajmować stanowisko nie dłużej niż do ukończenia 70. roku życia.

[srodtytul]Górnicy i nauczyciele szybciej[/srodtytul]

Niektórym pracownikom przepisy szczególne przyznały jednak [b]niższy wiek emerytalny[/b]. Dotyczy to m.in. [b]kolejarzy czy górników[/b]. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=A9B7F766F72549275E0640A3DEC6A83D?id=71659]Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 grudnia 1981 r. w sprawie szczególnych przywilejów dla pracowników górnictwa – Karta górnika (DzU z 1982 r. nr 2, poz. 13 ze zm.)[/link] daje pracownikom górnictwa możliwość wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Jeśli wykonywane przez nich prace znajdują się w wykazie

A [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=389846A3C5FE0F9258591ABCD4A2B343?id=71673]rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.),[/link] o[b]bniżony wiek emerytalny wynosi 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn[/b].

Z kolei art. 88 Karty nauczyciela pozwala nauczycielom mającym 30-letni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, a nauczycielom szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich – 25-letni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, przejść na emeryturę po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy.

Inne osoby zatrudnione w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (np. energetyce, hutnictwie, w portach morskich) też mogą liczyć na szybsze pożegnanie z karierą zawodową.

[srodtytul]Specjalne wykazy[/srodtytul]

Prawo do wcześniejszego zakończenia aktywności tym, którzy wykonywali prace w szczególnych warunkach lub charakterze przed 1 stycznia 1999 r., dała [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=63C42F6AA1268ADE86BFCC125A46C35C?id=294728]ustawa o emeryturach pomostowych z 19 grudnia 2008 r. (DzU nr 237, poz. 1656)[/link].

Chodzi o osoby, które:

- urodziły się po 31 grudnia 1948 r.,

- mają okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,

- osiągnęły wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,

- mają okres składkowy i nieskładkowy ustalony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,

- wykonywały prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r.

- po 31 grudnia 2008 r. wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,

- mają rozwiązany stosunek pracy.

Ustawa w dwóch wykazach określa, jakie prace uznaje się za wykonywane w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

[srodtytul]Cztery lata beztroski[/srodtytul]

[b]Samo osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może być wyłączną przyczyną rozwiązania przez pracodawcę za wypowiedzeniem stosunku pracy z pracownikiem – kobietą lub mężczyzną.[/b] Jest to dyskryminacja ze względu na płeć i wiek. Taką uchwałę w siedmioosobowym składzie podjął[b] Sąd Najwyższy 21 stycznia 2009 r. (II PZP13/08).[/b]

Podobne stanowisko [b]SN zajął 19 listopada 2008 r.[/b] w uchwale wydanej także w poszerzonym składzie [b](I PZP 4/08)[/b]. W niej uznał, że wypowiedzenie pracownicy kolei bezterminowego angażu wyłącznie z tego powodu, że nabyła prawo do emerytury na podstawie art. 40 w związku z art. 50 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, jest dyskryminacją ze względu na płeć.

Przypominamy też, że szef nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku (chodzi o wystarczająco długi okres składkowy i nieskładkowy zatrudnienia, pozwalający skorzystać ze świadczenia). Zabrania tego art. 39 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=76037]k.p.[/link] Dotyczy to zarówno czterech lat poprzedzających powszechny wiek emerytalny, jak i obniżony.

Ochrona przedemerytalna wynikająca z tego przepisu dotyczy wyłącznie zakazu wypowiadania angażu przez szefa. Nie oznacza to, że w inny sposób nie może on rozstać się z tą osobą. W okresie ochronnym wolno rozwiązać umowę za porozumieniem stron lub bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych lub niezawinionych przez pracownika (art. 52 i 53 k.p.), jeśli zajdą okoliczności upoważniające do rozwiązania angażu w tym trybie.

[srodtytul]Ochrona tylko raz w życiu[/srodtytul]

Przyjmuje się, że [b]ochrona przedemerytalna przysługuje tylko raz przed osiągnięciem wieku emerytalnego[/b]. A to oznacza, że jeśli uprawniony pracownik nie skorzystał z wcześniejszych uprawnień, nie może się powoływać na nie kilka lat później, gdy dojdzie do powszechnego wieku emerytalnego. Podkreślił to [b]Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z 9 marca 2009 r. (I PK 180/08). [/b]

Stwierdził w nim, że skoro wcześniejszy wiek emerytalny jest dla takich pracowników normalnym, ustawowym wiekiem emerytalnym, korzystają oni z ochrony przewidzianej w art. 39 k.p. tylko raz. I tylko wówczas, gdy dalszy okres zatrudnienia w okresie czterech lat do osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Janusz przed siedmioma laty był zatrudniony w kopalni i wtedy nie skorzystał z ochrony przedemerytalnej, bo nie było takiej potrzeby.

Później górnik przeszedł do pracy w innym wydziale, w którym obecnie redukuje się załogę. Groźba zwolnienia obejmuje również jego. Pan Janusz powołuje się teraz na to, że jest w okresie ochronnym, wynikającym z powszechnego wieku, bo ma 63 lata. Nie ma racji.

To, że nie skorzystał poprzednio z takiego parasola, nie upoważnia go obecnie do nabycia prawa do takiej protekcji.[/ramka]

[ramka][b]Na razie bez zmian[/b]

Zgodnie z tegoroczną zapowiedzią resort pracy nie zamierza przedłużać wieku emerytalnego. Pomysł przesunięcia go do 67 lat i zrównania dla kobiet i mężczyzn został odroczony. Pozostaje więc 60 lat dla pań i 65 lat dla panów.