Przywileje pracowników-studentów znikają po obronie pracy

Problemy z ubezpieczeniem zdrowotnym mogą się zacząć już na etapie przejścia na studia. Zgodnie z przepisami absolwent szkoły średniej z prawa do bezpłatnej opieki zdrowotnej korzysta do końca sierpnia, bez względu na datę złożenia egzaminu dojrzałości. Jeśli zaś złoży zaświadczenie o przyjęciu w poczet studentów i od października podejmie naukę, to zwolnienie rozciąga się na cały wrzesień. Po pojawieniu się na uczelni korzysta z tego przywileju już jako student do skończenia 26. roku życia.

W praktyce wygląda to inaczej. System eWUŚ z automatu wykreśla bowiem niektórych uczniów w momencie ukończenia przez nich 18 lat. Aby uniknąć tych komplikacji, na wszelki wypadek ich rodzice powinni zgłosić u pracodawcy, że potomek nadal się uczy. Jeśli rodzic, do którego ubezpieczenia dopisane jest dziecko, prowadzi działalność gospodarczą, o takie zgłoszenie w ZUS powinien zadbać sam (trzeba złożyć druk ZUS ZCNA).

Co innego, jeśli absolwent szkoły ponadgimnazjalnej nie zdecyduje się kontynuować nauki. Wtedy prawo do bezpłatnego leczenia przysługuje mu przez sześć miesięcy od zakończenia nauki.

ZUS jednak różnie liczy początek i koniec tego terminu. Raz od otrzymania świadectwa w kwietniu, kiedy indziej od zakończenia roku szkolnego w sierpniu.

Uwaga po trzecim roku

Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych studenci są bardzo atrakcyjnymi zleceniobiorcami, gdyż przedsiębiorca nie musi odprowadzać składek ZUS od ich wynagrodzenia. Chętnie więc zatrudniają studentów do wakacyjnej pracy. Studiujący w trybie licencjackim powinni uważać po zakończeniu trzeciego roku i obronie pracy. Jeśli w tym czasie planują podjąć wakacyjną pracę, muszą pamiętać, że od umowy-zlecenia pracodawca będzie musiał zapłacić za niego wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne.

Zdaniem ZUS od razu po obronie egzaminu licencjackiego student traci bowiem status studenta i zwolnienie z obowiązku zapłaty składek od jego wynagrodzenia. Trzeba też pamiętać, że przywilej studentów nie dotyczy zatrudnienia na etacie. Od takiej umowy o pracę składki ZUS trzeba płacić zawsze. Licencjat pracujący na zleceniu w czasie wakacji odzyskuje przywilej zwolnienia ze składek ZUS dopiero od października, jeśli podejmie studia magisterskie.

Zarówno uczniowie, jak i studenci powinni też pamiętać, że w momencie podjęcia wakacyjnej pracy system eWUŚ wyrejestrowuje ich z ubezpieczenia zdrowotnego rodzica. W czasie zatrudnienia np. na umowie-zleceniu do ubezpieczenia zdrowotnego zgłasza ich pracodawca. Płaci też wtedy składkę na NFZ. Po zakończeniu umowy, gdy pracodawca wyrejestrowuje studenta z ubezpieczenia zdrowotnego, nie odzyskuje on automatycznie prawa do bezpłatnej opieki zdrowotnej, jaką zapewniali mu wcześniej rodzice. Ojciec lub matka muszą ponownie zgłosić go u swojego pracodawcy jako ubezpieczonego członka rodziny lub bezpośrednio w ZUS, jeśli prowadzą własną działalność.

Kolejne zamieszanie z uprawnieniami studenta powstaje na zakończenie nauki. Pracujący muszą pamiętać o tym, by poinformować firmę, w której wykonują zlecenie, o dacie obrony pracy magisterskiej. Następnego dnia tracą bowiem prawo do zwolnienia ze składek. Wynika to z niejasno sformułowanego art. 167 ust. 2a ustawy o szkolnictwie wyższym. Zgodnie z tym przepisem student zachowuje swoje prawa do końca października. Zdaniem ZUS dotyczy to tylko prawa do np. ulgowych przejazdów komunikacją. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wychodzi bowiem z założenia, że tzw. status studenta, od którego zależy prawo do zwolnienia ze składek od zlecenia, przysługuje wyłącznie w czasie nauki i traci się go po obronie pracy magisterskiej.

Renta rodzinna

Przez niejasne prawo nie do końca także wiadomo, do kiedy przysługuje renta rodzinna po zmarłym rodzicu studenta. Zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach ZUS wypłaca ją do czasu ukończenia nauki w szkole, nie dłużej jednak niż do 25. roku życia uprawnionego. Utrata prawa do renty rodzinnej następuje więc rok wcześniej niż prawa do bezpłatnej opieki zdrowotnej i przywilejów związanych z opłacaniem składek od zlecenia zawartego ze studentem.

Renta rodzinna dla uczniów i studentów przysługuje przez cały rok szkolny lub akademicki, a więc również za okres wakacji.

Zasada ta dotyczy zarówno sytuacji, gdy osoba uprawniona kontynuuje naukę w kolejnej klasie lub na kolejnym roku studiów, jak i wtedy, gdy już kończy naukę. Wcześniejsze ukończenie nauki uprawnia więc do renty rodzinnej za okres wakacji absolwentów szkoły ponadgimnazjalnej, którzy kończą naukę już w kwietniu danego roku (otrzymując świadectwo ukończenia szkoły) w związku z możliwością przystąpienia do egzaminu dojrzałości. Nie ma przy tym znaczenia, czy po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej przystąpili następnie do egzaminu maturalnego.