PIT 2011: Jaki podatek od odszkodowania

Kiedy odszkodowania są wolne od podatku?

Podstawowa zasada to zwolnienie odszkodowań lub zadośćuczynień, jeśli ich wysokość lub zasady wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na ich podstawie.  Od tej zasady istnieje jednak sporo wyjątków, przewidzianych w ustawie o PIT. Podatek trzeba zapłacić m.in. od:

- określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

- odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

- odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

- odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

- odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Gdy odszkodowanie jest przyznane na podstawie wyroku sądu albo ugody sądowej, przysługuje zwolnienie z podatku. Są jednak wyjątki. Odszkodowania lub zadośćuczynienia podlegają podatkowi, gdy:

- są otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

- dotyczą  korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Ta ostatnia kategoria bywa różnie rozumiana. W interpretacjach wydawanych przez organy skarbowe często pojawia się argument dotyczący spodziewanych korzyści. Fiskus twierdzi, że opodatkowanie to wynika z tego, iż gdyby podatnik osiągnął spodziewane korzyści, to podlegałyby one opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Inny charakter mają odszkodowania o charakterze naprawczym. Ustawa zwalnia od podatku jedynie takie odszkodowania (rekompensaty), które nie stanowią ekonomicznego przysporzenia ponad stan majątkowy będący w posiadaniu podatnika przed ich wypłatą.

Jak traktować odszkodowania za zajęty albo zniszczony grunt?

Dość istotnym zagadnieniem jest sprawa odszkodowań wypłacanych w sytuacjach, gdy przez należącą do podatnika nieruchomość zostanie poprowadzony np. rurociąg, linia energetyczna i zostaną przy tym wyrządzone szkody. Otóż według art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy o PIT są one wolne od podatku, gdy grunt wchodzi w skład gospodarstwa rolnego, a świadczenie powstało z umowy, ugody lub wyroku sądowego dotyczącego:

- ustanowienia służebności gruntowej,

- rekultywacji gruntów,

- szkód powstałych w uprawach rolnych i drzewostanie.

W pozostałych przypadkach, gdy nieruchomość nie ma charakteru rolnego – odszkodowanie jest opodatkowane.