Mężczyźni wybrali nam prezydenta?

Trudno to tak określić. Polski elektorat składa się w większej części z kobiet. Dorosłych kobiet jest o 1,4 mln więcej niż mężczyzn, a w dodatku jest to grupa bardziej zmobilizowana do głosowania.

Z czego to wynika?

To zjawisko znane już od poprzedniego cyklu wyborczego. Dla mężczyzn po prostu nie ma oferty. Trudno zmobilizować jakąś grupę, jeśli nie nadaje się do niej komunikatów. Do kobiet kierowano specjalne akcje, nawet Konfederacja to robiła. Wszyscy pamiętamy grupy „kobiety z Trzaskiem” czy „kobiety Konfederacji”. Drugi czynnik to fakt, że część mężczyzn nie poszła głosować 1 czerwca, bo ten ograniczony wybór kandydatów jej nie odpowiadał. Podobne zjawisko obserwowaliśmy w 2020 r., kiedy też była widoczna luka pomiędzy pierwszą a drugą turą.

Mówi pan o braku oferty, ale przecież Karol Nawrocki prezentował się jako silny, tradycyjny mężczyzna. Nie można się było z nim w ten sposób utożsamić?

To raczej komunikat o tym, kim jest kandydat, nie zaś, co jest w stanie zaoferować. Prezes Instytutu Pamięci Narodowej pokazywał się jako tzw. prawdziwy mężczyzna, czyli twardy, tradycyjny i silny. Pod tym kątem zresztą szukano nominata w Prawie i Sprawiedliwości; to nie jest wypadek przy pracy.

Głosowanie na niego to afirmacja takiego modelu?

Co najmniej tolerowanie go. Z drugiej strony duża część wyborców Rafała Trzaskowskiego również ceni jego stereotypowo męskie cechy. Przed pięcioma laty mówiło się, że dla części wyborców jest po prostu przystojny. Poza tym ma władzę, determinację, tradycyjną rodzinę. Oczywiście, nie prezentuje dokładnie tego samego modelu co Nawrocki, ale nie był to pojedynek kandydata PiS z, dajmy na to, Robertem Biedroniem.

Ale próbowano z Trzaskowskiego zrobić lalusia. Nawrocki pytał go o kosmetyczkę, o „pierwiastek męskości”.

Znacznie szerszym echem odbiły się konsultacje z psychologiem, z których prezydent Warszawy korzystał. Nie jest jednak tak, że ludzie głosują na jednego kandydata tylko dlatego, że trenuje boks, zamiast na drugiego, bo ten potrzebuje mentalnego wsparcia. A jeśli już takie zjawisko miałoby mieć miejsce, to raczej kluczowy byłby to aspekt zdolności do rządzenia. Ten sam, który podnoszono przy okazji afery wokół snusa. Natomiast rzeczywiście dzięki temu wizerunkowi, który stworzył Nawrocki – „jestem silnym, tradycyjnym mężczyzną” – część tej grupy mogła się poczuć reprezentowana.

Dlaczego nie kierowano do mężczyzn bezpośrednich kampanii profrekwencyjnych na wzór „kobiet Konfederacji”?

Z punktu widzenia strony progresywno-liberalnej bezpieczniej jest adresować reklamy do młodych kobiet, bo one co do zasady mają sprzyjające tym kręgom poglądy. Gdyby zachęcano do głosowania mężczyzn, mogłoby się okazać, że owszem, idą częściej do urn, ale wybierają przeciwników autorów kampanii profrekwencyjnych. Oczywiście, strona rządząca chciałaby te głosy mieć, ale skoro przekonywanie nie działa, to z jej punktu widzenia lepiej przynajmniej nie zachęcać młodych mężczyzn do oddania głosu.

A czemu ci politycy, którym powinno zależeć na wysokiej frekwencji wśród mężczyzn, nie chcieli ich dodatkowo zmobilizować?

Być może nie musieli.

Zaczęliśmy od tego, że mężczyźni rzadziej chcą głosować.

No tak, ale ostatecznie Nawrocki wygrał wybory. Sławomir Mentzen też jest zadowolony ze swojego wyniku. Ci politycy budują swoją narrację na kontrze wobec równości. Nie mają zamiaru zwracać się do mężczyzn z przekazem: „zrobimy dla was program prozdrowotny” albo „wyrównamy wam wiek emerytalny”. Hasła o równości płci to domena raczej strony rządowej i partii Razem. Mówienie o równości byłoby z punktu widzenia prawicy wejściem w buty koalicji 15 października.

To co proponuje w zamian?

Politykę, która mężczyznom może sprzyjać, ale w warstwie retorycznej jest neutralna płciowo. Jeśli obniżymy podatek dochodowy, którego znacznie więcej płacą mężczyźni, to taki postulat zdecydowanie łatwiej do tej grupy trafi.

A słyszałem, że wyborcy Mentzena po prostu nienawidzą kobiet.

Rzeczywiście, tak zwany wrogi seksizm, czyli negatywne nastawienie do kobiet, koreluje z poparciem dla Konfederacji i podobnych partii w innych krajach. Ale to uproszczone wytłumaczenie. Bo jak tłumaczyłoby to spore poparcie dla Mentzena i Grzegorza Brauna wśród kobiet? Narracje antyfeministyczne lidera Nowej Nadziei w dużej mierze są zbieżne z liberalizmem gospodarczym, akceptowaniem hierarchii społecznej, „zdrowym rozsądkiem” i podejściem typu: „jeśli kobiety chcą zarabiać tyle co mężczyźni, to muszą wybierać inne zawody i bardziej się postarać”.

Michał Gulczyński

Foto: M.Stelmach

Prawicy zresztą ostatnimi czasy zależy na tym, żeby docierać do kobiet. W 2020 r. Janusz Korwin-Mikke sprzeczał się o to z Krzysztofem Bosakiem na Twitterze – Bosak pisał, że celem jego kampanii było trafienie do kobiet. Dziś Konfederacja promuje posłanki i europosłanki, które stają się coraz bardziej popularne. W efekcie Mentzen i Braun zdobyli więcej głosów kobiet niż Magdalena Biejat i Adrian Zandberg.

A strona liberalna też ma świadomość, że musi otworzyć się na mężczyzn?

Na pewno zaczyna ją mieć; myślę, że także dzięki działaniom Stowarzyszenia na rzecz Chłopców i Mężczyzn, które reprezentuję. Pokazujemy, jak agenda równościowa może zostać poszerzona o sprawy mężczyzn. Szansy można upatrywać również w tej mniejszej mobilizacji, od której zaczęliśmy. Łatwiej jest przekonać kogoś, kto nie głosuje, niż osobę, która zdecydowała już, która partia jest jej najbliższa. Przepływy pomiędzy partiami często charakteryzują się etapem przejściowym w postaci niegłosowania. Poza tym sądzę, że te partie są szczerze przestraszone tym, jakich wyborów politycznych dokonują młodzi mężczyźni.

I jak na nie reagują?

Politycy rządu zaczynają się z nami spotykać. W kampanii wyborczej rozmawialiśmy z Magdaleną Biejat i Rafałem Trzaskowskim. To pierwsze spotkanie odbyło się wcześnie, na początku roku, i przełożyło się na kilka postulatów, z którymi wicemarszałek Senatu szła do wyborów.

Na przykład?

Proponowała równy wiek emerytalny, androbusy, czyli mobilne punkty medyczne jeżdżące do mniejszych miejscowości, w których realizowano by badania profilaktyczne dla mężczyzn. Mówiła także o akcji „Chłopaki na pedagogikę” – analogicznej do kampanii „Dziewczyny na politechniki”. Mężczyźni w szkołach sprawiliby, że męskie wzorce – potrzebne do rozwoju – byłyby w nich silniej obecne. Opowiadała jednak o tych sprawach, niestety, dopiero wtedy, gdy ktoś ją o nie zapytał; równość płci nie stała się centrum jej kampanii.

Z kolei Rafał Trzaskowski spotkał się z nami na początku maja. Napisał miły post, ale nie wynikł z tego żaden nowy komunikat ponad ten, który dla mężczyzn prezydent Warszawy już miał.

Jaki to był przekaz?

Prawdopodobnie w marcu lub kwietniu sztab kandydata Koalicji Obywatelskiej zorientował się, że musi sięgnąć po mężczyzn. Trzaskowski od tej pory sygnalizował na wiecach trzy komunikaty w tej kwestii: równe szanse dla mężczyzn z mniejszych miejscowości, likwidację oceny z zachowania i potrzebę męskich wzorców w szkołach oraz sprawę dyskryminacji ojców w sądach. Zwykle przedstawiał je w parach, czyli mówił na przykład o samotnych matkach, którym trzeba pomóc, po czym dodawał, że mężczyzn dyskryminuje się w sądach. Jak mówiłem, nasze spotkanie nie spowodowało, że ta oferta się rozszerzyła.

Miał pan poczucie, że ci politycy słuchają pana z autentycznym zrozumieniem?

Najwięcej zrozumienia spotyka nas ze strony polityczek, które są matkami synów. Poza Magdaleną Biejat była to też na przykład Barbara Nowacka, z którą także rozmawialiśmy. Matki synów zauważają, że ich nastoletnie dzieci mają inne doświadczenia np. w szkole, niż one miały – właśnie ze względu na płeć. Zaskakuje to je i słusznie konstatują, że skoro mamy program dla kobiet, to należałoby zrobić coś też dla mężczyzn i chłopców. Zresztą trudno się z lewicowej perspektywy wyprzeć programu równościowego – powiedzieć, że chcemy równości płci, ale dla mężczyzn to już nie.

Politycy Lewicy na Paradzie Równości 2025 w Warszawie

Foto: Nowa Lewica/mat.pras.

Satysfakcjonują pana efekty tych spotkań?

Na razie niespecjalnie. Zdaję sobie sprawę, że trudno dotrzeć z naszym przekazem do polityków. To są w dużej mierze ludzie sukcesu, którzy z problemami mężczyzn z małych miejscowości czy trudniejszych środowisk nigdy nie mieli nic wspólnego. Nie są w stanie wczuć się w ich sytuację. Cieszę się jednak, że w przeciwieństwie do poprzednich kampanii politycy – ale także publicyści czy naukowcy – dostrzegają męski elektorat, do którego się trzeba zwrócić.

Magdalena Biejat się zwracała, najlepiej wypadła w waszej ocenie kandydatów pod względem promęskich postulatów i dostała w pierwszej turze 2,4 proc. od mężczyzn. Jak pan to tłumaczy?

Żaden z kandydatów nie był na tyle odważny, by odnieść się do wszystkich naszych propozycji, więc nasze zestawienie oparliśmy na medialnych wypowiedziach. Kandydatka Nowej Lewicy nie uczyniła z promęskich postulatów jądra swojej kampanii; mówiła o nich dopiero zapytana. Oczywiście, ta lista postulatów, o której powiedziałem, była kilkukrotnie omawiana w wywiadach, ale nie stała się częścią jej głównych wystąpień.

Czyli uważa pan, że gdyby mówiła o niej częściej, wynik byłby radykalnie odmienny?

Niekoniecznie, bo poza częstotliwością przekazu musimy wziąć pod uwagę jego wiarygodność. Lewica w tym rządzie ma mocne narzędzia, żeby pomóc mężczyznom. Katarzyna Kotula jest ministrą ds. równości, Agnieszka Dziemianowicz-Bąk odpowiada za resort rodziny, pracy i polityki społecznej. Efektów z punktu widzenia mężczyzn i równego traktowania nie widać. Ponadto, jeśli od lat Nowa Lewica prezentowała się jako partia, która „stoi po stronie kobiet”, a jej politykom niejednokrotnie zdarzało się bagatelizować problemy mężczyzn, to trudno się dziwić, że ten szyld kojarzy się jako coś antymęskiego.

Czytaj więcej

Polityka

Adrian Zandberg: W polskiej polityce wciąż jest mentalność koryciarska. Rozwalimy to

Prospołeczne, wolnościowe poglądy mają reprezentację. To prawda, jesteśmy niewielką partią, dysta...

Czyli przed Magdaleną Biejat długi marsz?

Tak. Większy potencjał ma pewnie Adrian Zandberg, który w tych wyborach przyciągnął dużą część młodych wyborców. Za dwa lata – inaczej niż wicemarszałek Senatu – nadal będzie w stanie grać kartą sprzeciwu wobec establishmentu. Razem spełni rolę jedynej opozycyjnej lewicowej alternatywy wobec prawicy. Sam jest mężczyzną; mówił o bezpieczeństwie pracy, o wykluczeniu edukacyjnym chłopaków z mniejszych miejscowości. Do 2027 r. wśród młodych wyborców pojawią się ponad dwa nowe roczniki, czyli około 900 tys. nowych głosujących. To mniej więcej tyle, ile lider Razem otrzymał w tych wyborach. Nie jest wykluczone, że będą mieli podobne rozterki, co dziś młodzi antysystemowcy, czyli: poprzeć Zandberga czy Mentzena.

Nie zniechęci lewicy brak szybkich rezultatów wyborczych?

Chyba nie ma innego wyboru niż wyjście poza elektorat Strajku Kobiet. On i tak nie będzie zmobilizowany, bo zawiedzie się brakiem spełnienia kluczowych dla niego obietnic. SLD-owska część lewicy ma jeszcze trochę starszych wyborców, ale ta grupa z kolei będzie z przyczyn biologicznych sukcesywne maleć. Zostają więc młodzi, których można przekonać np. mieszkalnictwem czy równością.

A może jest tak, że mężczyźni po prostu nie chcą tych równościowych postulatów, które proponuje Biejat?

To kwestia priorytetów. Sądzę, że np. wiek emerytalny nie jest bardzo istotny dla młodych ludzi, bo wizja starości jest odległa, a system emerytalny był zmieniany już tyle razy, że nie budzi wielkiego zaufania. Priorytetem mogą być już jednak podatki czy mieszkalnictwo. Jeśli Sławomir Mentzen mówi o niskich podatkach, to taki przekaz do młodych mężczyzn trafia.

Czyli to nie jest głos przeciwko własnemu interesowi?

Strona progresywna od dekad postuluje i wdraża działania państwa na rzecz równości. Alternatywnym podejściem do równości jest uznanie, że państwo w ogóle nie powinno się w tę sferę angażować. Mężczyźni nie mają zaufania do państwa; są też od niego mniej zależni, a przynajmniej mogą mieć takie przekonanie. Dlatego zapowiedź, że państwo da im spokój, brzmi atrakcyjnie. Patrząc szerzej, jeśli Mentzen i Nawrocki obiecują, że aparat państwa będzie ograniczony do minimum, to jest to bardziej przekonujące i wiarygodne niż kolejne zapowiedzi udoskonalania usług publicznych. Na przykład niewiara w państwowy system ochrony zdrowia prowadzi do akceptacji prywatyzacji w zamian za większą ilość pieniędzy w portfelu. To głos gospodarczy i kulturowy, a niekoniecznie wprost płciowy.

Czytaj więcej

Komentarze

Jerzy Surdykowski: Duopol PO–PiS właśnie się kończy i nikt go nie będzie żałował

O przeróżnych aspektach niedawnych wyborów prezydenckich powiedziano już wszystko, ale o najważni...

Kulturowy?

Weźmy przykład dostępu do alkoholu. Publiczne picie piwa z młodymi mężczyznami – w świetle dyskusji o ograniczeniu sprzedaży napojów procentowych – tworzy obraz tzw. normalnego młodego faceta. Lewica zaś proponuje obostrzenia, czyli jakiegoś rodzaju zmianę; sufluje inny styl życia. Jeśli czyjaś wizja świata zakłada brak interwencji państwa w to, co ludzie piją, to Mentzen jest jej zdecydowanie bliższy. Tyczy się to nie tylko alkoholu, ale także mitycznego zmuszania do „jedzenia robaków” czy ograniczeń w poruszaniu się samochodami. Tworzy się nam spójny obraz rzeczywistości, który jest oparty na indywidualnych wolnościach, a nie na państwowo zadekretowanej równości czy opiekuńczym podejściu państwa do obywatela.

Tylko że głosowanie na polityków, którzy nie chcą silniejszej roli państwa, nie sprawi, że nasze zaufanie do niego wzrośnie.

To prawda. Ale dziś z korwinizmu już się nie wyrasta. Do tej pory było tak, że poza partiami Janusza Korwin-Mikkego były inne ugrupowania, które starały się zagospodarować liberalny elektorat. Mieliśmy Kongres Liberalno- -Demokratyczny, Unię Wolności, potem Platformę Obywatelską czy Nowoczesną. Każda z tych partii miała w programie podatek liniowy. Dziś rządząca koalicja, z Trzecią Drogą na czele, nie zrealizowawszy kilku kluczowych liberalnych postulatów, straciła wolnościowy czy sceptyczny wobec państwa elektorat. Nikt poza Konfederacją nie jest w stanie być dla niego wiarygodny, skoro sztandarowym programem koalicji 15 października jest renta wdowia.

Czemu akurat ten przykład?

Bo udowadnia młodym, pracującym i płacącym podatki mężczyznom, że muszą łożyć na inną grupę społeczną. Renta wdowia – z uwagi na krótszy czas życia mężczyzn – jest skierowana w przeważającej części do kobiet. Co ciekawe, ten program został tak skonstruowany, że pierwsza wypłata nastąpi w lipcu, a zatem po wyborach. Z politycznego punktu widzenia – bez sensu.