Bolesław Borysiuk. Szkoła życia i biznesu

"Plus Minus": Jak to się stało, że został pan doradcą Samoobrony? Pana biografia: działacz ZSP, doktorat na partyjnej uczelni przy KC PZPR, działalność w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Radzieckiej powinny pana raczej popchnąć ku SLD.

Bolesław Borysiuk, były poseł Samoobrony: W zrzeszeniu Studentów Polskich, podobnie jak tysiące studentów, znalazłem niepowtarzalną szansę samorealizacji, ucząc się i służąc swoim zaangażowaniem całemu środowisku akademickiemu. ZSP było wielokolorowe politycznie, od lewicy do prawicy. To nas nie dzieliło. Mam zatem wielu przyjaciół i kolegów, wśród nich także znanych polityków lewicy, jak: Józef Oleksy, Stanisław Ciosek, Stanisław Opala, Leszek Miller, Waldek Świrgoń. Olka Kwaśniewskiego poznałem, zanim został ministrem sportu. Podczas Festiwalu Młodzieży i Studentów w Moskwie w 1985 roku, zorganizowałem dla kierownictwa polskiej delegacji spotkanie z radzieckimi kosmonautami na temat gwiezdnych wojen, co było niezwykle interesujące i pouczające. Moje powojenne pokolenie aktywność zawodową zaczęło realizować w końcówce Polski Ludowej i po okrągłym stole każdy z nas przeszedł weryfikację w nowych warunkach. Ja postawiłem na współpracę gospodarczą ze wschodem. Miałem kontakty i biegle znałem rosyjski.

Pan, historyk z wykształcenia, postanowił się sprawdzić w biznesie?

Tak. Nawiązałem kontakty z wielkim łotewskim koncernem Radiotehnika Riga, który produkował unikatowe wyroby akustyczne – głośniki i wzmacniacze najwyższej jakości. Z kolei w Polsce porozumiałem się z Diorą – dostarczałem im komplety głośników, a oni robili piękną obudowę i to wszystko szło na eksport do Niemiec. Do Rygi dostarczałem z kolei przewody miedziane. I to się kręciło znakomicie, ale Diora była nastawiona na produkcję na wielką skalę i nie wytrzymała zabójczej konkurencji w nowych warunkach. Z kolei na Łotwie na przeszkodzie stanęła nam polityka – odwołano dyrektora zakładów w Rydze, pana Martinsona, uchodzącego zasłużenie za geniusza produkcji, z którym świetnie współpracowałem i biznes się skończył.

Co pan robił później?

W 1993 roku Józef Oleksy, który rozpoczął organizowanie współpracy między polskimi i ukraińskimi przedsiębiorcami (Forum Gospodarcze Polska – Ukraina – Wschód), został marszałkiem Sejmu i scedował na mnie to przedsięwzięcie. Forum działało do 1998 roku i wzięło w nim udział ponad 2 tysiące polskich, ukraińskich, białoruskich firm małego i średniego biznesu. To była prawdziwa szkoła życia i biznesu. Gdy SLD doszedł do władzy w 2001 roku przygotowałem dla Leszka Millera raport na temat wymiany handlowej z Rosją. Miller był tym średnio zainteresowany, dlatego gdy kiedyś przypadkowo spotkałem Andrzeja Leppera w jednym z warszawskich lokali, a od dawna śledziłem jego karierę – zaproponowałem mu moje opracowanie. Po kilku dniach zadzwonił do mnie, że chciałby się spotkać. Rozmowa była krótka i konkretna. Lepper powiedział: „Panie Bolku, pan wychował się bez ojca jak i ja, pan jest ze wsi, ja też. Ma pan nade mną tę przewagę, że od lat mieszka pan w Warszawie, a ja od niedawna. Może mi pan pomóc w budowaniu zaplecza eksperckiego ruchu".

Przecież Samoobrona od dawna istniała na scenie politycznej, a w Sejmie była już drugą kadencję.

Tak, ale wielu ludzi obiecywało Lepperowi pomoc i wielu go oszukało. Uznałem, że warto pomóc partii, która broni tak mi bliskich elementarnych praw polskich rolników. Zorganizowałem zespół ekspertów, ściśle współpracujący z Andrzejem Lepperem. Opracowaliśmy słynny „Program społeczno- gospodarczy Samoobrony", będący rozwinięciem hasła partii „Człowiek – rodzina – praca – godne życie". A gdy zbliżały się wybory do europarlamentu w 2004 roku, pojawili się nowi eksperci, jak Ania Kalata, Rysio Czarnecki i inni.

Pan był uważany za twórcę polityki prorosyjskiej Leppera.

Lepper jak każdy polski chłop rozumiał i cenił sąsiedztwo z wielkim rynkiem rosyjskim. Dlatego nie musiałem ani ja, ani inni przekonywać lidera Samoobrony do rozwoju nadwątlonych relacji gospodarczych z Rosją. Sprzedawać Rosjanom polskie jabłka, ogórki, wędliny – to polski interes, a nie rosyjski. Pomimo sankcji unijnych nałożonych na Rosję francuski biznes realizuje dziś na rynku Rosji inwestycje wartości 50 mld dolarów, a sam tylko amerykański koncern ExxonMobil ma podpisane porozumienia z rosyjskimi gigantami energetycznymi na zawrotną sumę pół biliona dolarów. Te przykłady mogę mnożyć, przywołując Niemcy, Włochy, Belgię, Holandię, Austrię. Uważałem, że Polska musi utrzymywać poprawne stosunki z Rosją, bo to leży w interesie obu krajów. Lepper podzielał mój punkt widzenia. Był zdania, że Rosja to kraj, z którym z którym prędzej czy później znowu każdy będzie musiał się liczyć. I jeżeli nie możemy mieć dobrych stosunków z Rosją to przynajmniej powinniśmy utrzymywać dobre stosunki z Ukrainą i Białorusią jako przedpokojem Rosji. Uważał, też że Polska nie może zdać się bezkrytycznie na politykę zjednoczonych Niemiec.

Jaki był Andrzej Lepper?

Lepper był rasowym, ludowym politykiem. Miał fenomenalne wyczucie czasu politycznego i historycznego, wiedział, co w danym momencie było dla ludzi najważniejsze i o tym mówił. Był świetnym mówcą, błyskawicznie nawiązywał kontakt z ludźmi i miał charyzmę. Bardzo ciężko przeżywał wyprzedawanie majątku narodowego przez pierwsze rządy Solidarności. To tłumaczyło zoologiczną wręcz nienawiść Samoobrony do Janusza Lewandowskiego, ministra przekształceń własnościowych. Lewandowski dla ludzi Samoobrony był symbolem zaprzaństwa. Dlatego Lepper starał się jak najmocniej zaznaczyć swój protest – blokował drogi, organizował marsze gwiaździste, a gdy wszedł do parlamentu, blokował mównicę. To wszystko sprawiało, że Samoobrona znalazła się w centrum ostracyzmu politycznego, choć dziennikarze lgnęli do Leppera, bo gwarantował im gotowy, atrakcyjny produkt dziennikarski. A te protesty Samoobrony były pomocne naszemu rządowi w negocjacjach z Unią Europejską.

To prawda Leszek Miller mówił, że twarda postawa opozycji pomagała w negocjacjach, ale jednocześnie Lepper z mównicy sejmowej oskarżył członków rządu Millera o przyjęcie łapówek. O Aleksandrze Kwaśniewskim powiedział, że jest największym nierobem w Polsce. Nie przeszkadzało to panu? To byli pana koledzy.

Lepper zawsze więcej wymagał od polityków lewicy, dlatego jego oceny były wyostrzone. Szczególnie atakował Kwaśniewskiego, bo uważał, że głowa państwa powinna więcej robić, nie zgadzać się na niektóre praktyki, np. na sprzedaż STOEN-u. Miał też ogromny żal do lewicy o likwidację PGR, bo to Wojciech Jaruzelski podpisał wyrok na Państwowe Gospodarstwa Rolne. Dla Leppera był to cios w samo serce. Ale gdyby nie afera Rywina, relacje Samoobrony i SLD mogły być przyjazne. Leszek Miller rozumiał się z Lepperem. Zresztą w odczuciu społecznym to Samoobrona była postrzegana jako prawdziwa patriotyczna lewica w naszym kraju, broniąca praw i interesów ludzi ciężkiej pracy.

Ale Samoobrona nie pomogła Sojuszowi, gdy głosowane było sprawozdanie z prac komisji śledczej badającej aferę Lwa Rywina.

Lepper nie miał wyjścia, gdyby wówczas poparł Millera, nie miałby czego szukać w eurowyborach.

I tak za wiele w nich nie ugrał.

Bo przyjął złą taktykę. Gdy zbliżały się wybory do Parlamentu Europejskiego, spotkał się ze mną i rzekł: „panie Bolku", zawsze tak do mnie mówił, „mam dobrą informację, wracam z klubu, przekonałem posłów, żeby nie startowali do europarlamentu, jedynki w tych wyborach będą obsadzone przez ekspertów, bo budujemy nowy wizerunek Samoobrony". Nie byłem tym zachwycony, bo przecież ekspertów mało kto znał, a więc należało się spodziewać, że wynik wyborów będzie gorszy od takiego, jaki chcieliśmy osiągnąć. Powiedziałem to Lepperowi, ale on oznajmił, że decyzja zapadła. Wierzył, że jego nazwisko wystarczy, żeby lista zdobyła 10 proc. poparcia, a resztę zrobią sami kandydaci.

Krążyły informacje, że Samoobrona handlowała pierwszym miejscami na listach wyborczych.

Lepper tego nie robił, ale inni z jego otoczenia – chyba tak. Natomiast wszyscy podpisywali weksle in blanco, co miało być gwarancją ich lojalności. Niektórzy nie chcieli podpisywać weksli, bo przecież większość członków Samoobrony nie była zamożna. To był autentyczny ruch społeczny, wyrosły w określonych warunkach społecznych. Jednakże trzeba pamiętać, że Samoobrona powstała w 1992 roku, a do Sejmu weszła dopiero w 2001 roku. Leppera przez ten czas opuściło wielu ludzi. Samoobrona, zanim weszła do Sejmu, wprowadziła swoich ludzi do samorządów, a Lepper dość często musiał zrywać lokalne koalicje i przekonał się, że gdy padło hasło – wychodzimy z koalicji, to część wychodziła, a część nie. Gdy ktoś miał pracę, został wicedyrektorem, to już nie chciał tego tracić. Stąd się wzięły te weksle.

Co zaważyło na tym, że Lepper związał się z PiS?

Po pierwsze, jak już mówiłem, afera Rywina, po drugie, wysocy hierarchowie Kościoła, jak abp Sławoj Głódź, ośrodek toruński, który namawiał do koalicji z PiS i wreszcie Artur Balazs, również bardzo kibicujący temu porozumieniu. On był świetnie obeznany w relacjach panujących w PiS. Kiedy pojawiły się problemy w koalicji w marcu 2007 roku, to właśnie od Artura dowiedziałem się, że koalicji już nie ma. Nie uwierzyłem mu. Uważałem, że jego ocena jest pochopna, ale miał rację. Wracając do początków koalicji, najważniejsze było to, że Andrzej Lepper, który w wyborach prezydenckich w 2005 roku zdobył 15 proc. głosów, w drugiej turze poparł Lecha Kaczyńskiego. Wtedy też podpisano pierwsze porozumienie na wybory prezydenckie z PiS. Mam ten dokument do dzisiaj.

Popierał pan pomysł współpracy z PiS?

Nie. W mojej ocenie porozumienie z PiS było bardzo ryzykowne, ze względu na bliskość naszych elektoratów. Gdy na początku kadencji dogadywane było porozumienie dotyczące poparcia Marka Jurka na marszałka Sejmu, podszedł do mnie Janusz Palikot, wówczas poseł PO z Lublina i mówi: „Panie pośle, co wy robicie, przecież oni was zjedzą. Przychodzę w imieniu ścisłego kierownictwa Platformy z propozycją rozmów". Ja na to, że rozmowy zawsze są możliwe. I natychmiast udałem się z tą informacją do Leppera. Siedział z Maksymiukiem, wysłuchał, co mam do powiedzenia, i się nie odzywa. Za to Maksymiuk mówi: „Borysiuk, chcesz zaistnieć w mediach?". Powiedziałem do Leppera, że to jest jego decyzja, na co usłyszałem, że jest już za późno.

Czyli koalicja była już zaklepana?

Kierunkowo, ale bez szczegółów. Krótko potem Lepper został ministrem rolnictwa, tyle że po kilku miesiącach doszło do pierwszego kryzysu i Lepper został wyrzucony z rządu. Zadzwonił do mnie, żebym przyjechał. Pojechałem do niego, siadłem i się nie odzywam. A on: „O co panu chodzi?". Mówię: Panie Andrzeju, uprzedzałem pana, że tak będzie, a teraz dodam, że moim zdaniem nasi partnerzy z PiS za bardzo grzebią w życiorysach. Z tego punktu widzenia pana droga i moja droga są dla nich nie do przyjęcia. Na to Lepper: „Panie Bolku, będzie dobrze. Właśnie wróciłem od prezydenta Lecha Kaczyńskiego, dał mi słowo honoru, że od dzisiaj on będzie monitorował koalicję". Lepper nie był naiwnym człowiekiem, ale Lechowi Kaczyńskiemu bardzo uwierzył i tym większe było później jego rozczarowanie, że prezydent nie stanął w jego obronie.

A jakie były relacje Leppera z Romanem Giertychem, liderem LPR?

Ani bliskie, ani kordialne. Partnerskie.

W końcówce rządów zbliżyli się do siebie.

Sytuacja ich do tego zmusiła. Bo PiS od początku nas podgryzało. Chciało nam podebrać posłów, zamiast zagospodarować partnerów koalicyjnych. Nie rozumiałem ich postawy. Jako koalicja sformułowali przełomowe cele – zmieniliśmy stosunek do prywatyzacji i inne pojawiły się wymogi wobec Unii Europejskiej. Nie wiem, jaki był sens wyrywać jednego czy drugiego posła z Samoobrony, skoro mieliśmy wspólny antyliberalny program zmian.

Ma pan na myśli historię Renaty Beger, którą Adam Lipiński z PiS namawiał do porzucenia Leppera?

To też, ale od początku były takie podchody pod naszych posłów. To sprawiało, że w środowisku Samoobrony zaczęło się dziać niedobrze. Partia zaczęła falować. Posłowie Krzysztof Filipek, Danuta Hojarska, Genowefa Wiśniowska to dostrzegali i przestrzegali.