Zachodziłem niekiedy do starszego kolegi z Włoch, który w oficynie zrujnowanej kamienicy na Miedzianej stworzył warsztat ślusarski. To była jedna z niewielu zdobyczy 1956 roku. Zielone światło, jak mówiono, dla drobnej prywatnej wytwórczości: małe sklepiki, warsztaciki. Kumpel z Włoch naznaczony był mocno doświadczeniem minionych lat. Wywodził się z rodziny warszawskich rzemieślników; rozgoniono ich kilka lat po wojnie. Pozostał z piętnem obcego klasowo reliktu dawnej epoki. Nie dostał się na studia, powołany do karnego, kopalnianego wojska. Próbował teraz odbudować swoje życie, ale był nieufny jak okaleczone zwierzę i nie wierzył w nic. Rozmowy z nim były bardzo pouczające.

Moja przyjaźń z Dzidkiem, wspólnikiem od egzaminów, rozluźniła się znacznie. Obserwowałem, jak rozwija się w nim spryt i dążność do zdobywania pieniędzy. Być może odziedziczył to w genach po przodkach kupcach. Zrobił prawo jazdy i kupiono mu w prezencie za gładkie przechodzenie z roku na rok prawa wysłużoną dekawkę gruchota. Nauczył się nieźle jeździć i dorabiał sobie pod dworcem autobusowym na Żytniej czy w pobliżu bazaru na Pańskiej, zabierając stamtąd objuczone tobołami handlarki. Objawił się w nim żarłoczny zmysł do pomnażania pieniędzy i żywo interesował się posesją dziadka na trasie otwockiej – trzeźwo przewidywał, że jemu nieruchomość przypadnie w spadku. Zaangażował się w związek z dziewczyną z zamożnej prywatnej inicjatywy. Na zimno rozważał wysokość jej ewentualnego posagu. Myślał już więc o budowaniu sobie solidnej przyszłości. Patrzyłem na jego zabiegi z rosnącym poczuciem obcości. Wcale się nie zastanawiałem nad swoją egzystencją pod tym względem. Nazywałem to filisterskim bagniskiem. Poszliśmy więc z Dzidkiem różnymi drogami, one już nie zbiegały się w żadnym punkcie. Nadal nie wiedziałem, co ze mną będzie. Trochę się niepokoiłem. Pozostanę na utrzymaniu rodziców! A im się nie przelewało, dwie nauczycielskie pensje i żadnego zapasu złotych „świnek” w słoiku. Co prawda wymagań szczególnych nie miałem, dotychczas na egzaminy nakładałem granatowy garnitur z matury.

Czasem te rozterki zagłuszałem alkoholem. Dawał złudę siły, miraż wielu możliwości. Na „Dołku” w Polonii, nocnej knajpie półświatka, poznałem efektowną dziewczynę tzw. lekkich obyczajów. Czułem satysfakcję, że jej nie płacę. Dużo rozmawiałem z kryminalistami o złodziejskich zawodach. Dosyć groteskowo wyobrażałem sobie, że pójdę w ich ślady. Na przekór wszystkiemu i wszystkim zostanę wyrzutkiem społeczeństwa. To były mrzonki. Mrzonki i nic więcej. W tym czasie jeden z mojego przestępczego zaplecza, Waldek Wazelina, miał wpadkę. Był włamywaczem, chodzili na komisy. Zrobili kilka udanych skoków. Z okazji tych skoków zaprosił mnie raz do Oazy, wydał huczną popijawę. Wkrótce potem wpadł. Komisy to była państwówka, według kodeksu karnego za zabór mienia państwowego wymierzali większe kary. Dostał pajdę, 15 lat. Wazelina mieszkał z matką, handlarką z bazaru na Pańskiej. Zobaczę go dopiero, powiedzmy, za dziesięć lat!

Zaskakującym doznaniem był powrót na uczelnię Wikinga, Andrzeja, bliskiego kolegi z pierwszego roku, który w pamiętną sobotę zajęć wojskowych przed wymarszem naszej kompanii został aresztowany przez bezpiekę. Po dwóch latach wrócił na wolność. Ucieszyłem się niezmiernie. Odbyliśmy długą rozmowę. Siedział w śledztwie na Rakowieckiej, potem Sztum, Iława, Jaworzno. Brał udział w buntach więźniów, które wybuchały od początku 1956 roku, nasilając się w Październiku. To znaczy używany był do wygaszania ruchawek w oddziałach młodzieżowych. Nawoływał z obozowej radiostacji w Jaworznie do porządku, spokoju i rozwagi. Ceniony przez władzę więzienną za skuteczność. Znał mentalność małolatków, umiał ich przekonać. Spokojny, rzeczowy. Pobłażliwie oceniał, jak to nazwał, błędy swojej młodości. Koniec z urojeniami. Wszelki opór jest daremny. Życie na marginesie mu nie odpowiada. Nie chce być pariasem. Tak mniej więcej mówił. Miał wiele czasu na przemyślenie wyboru drogi. Uświadomiona konieczność. Taki był rezultat jego przemyśleń. Proponowali mu pracę w resorcie więziennictwa. Oficera do spraw wychowawczych. Sprawdził się pod tym względem – wyznał bez cienia żenady. Wybrał jednak powrót na uczelnię. Postanowił się oddać pracy dydaktyczno-naukowej w Katedrze Prawa Pracy. Słuchałem go z rosnącym zdumieniem. Był to cios obuchem w łeb. Przed sobą miałem kogoś zupełnie innego niż ten dawny niezłomny, prostolinijny młodzieniec z patriotyczną gorączką w oczach. Musiał kapować, zdobył tak duże zaufanie. Zaliczyli go do swoich. Obcy człowiek. Janczar. Judasz. Andrzej zwany Wikingiem osiągnął później swoje cele. Doktoryzował się i otworzyła się przed nim kariera naukowa. Fizycznie zmienił się nie do poznania. Rozrósł się, roztył, rysy twarzy mu zgrubiały, łysina zajęła znaczną część czaszki. W niczym nie przypominał młodego zapaleńca z pierwszego roku, naiwnego konspiratora zapatrzonego w tamtych niedościgłych z „Zośki”, „Parasola”, Alka, Rudego i innych. Już znacznie później docierały do mnie wieści o jego mocnej pozycji w hierarchii partyjnej i naukowej na uniwersytecie. Miał opinię człowieka bezpieki, oficera czuwającego nad Wydziałem Prawa. Tak mówiono po kątach. Po zajęciach na uczelni lubił przesiadywać w małym barku w Bristolu. Pił sporo. Pod jego urokiem znalazł się pewien zdolny asystent z Katedry Prawa Karnego. Uczył go Wiking trującej mądrości cynika i nihilisty. Widywałem go czasem. Zupełnie obcy człowiek. Nasze oczy zderzały się i odskakiwały.