Nowela prawa o aktach stanu cywilnego przygotowana w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji ma rozwiązać problem, jaki powstał po 7 sierpnia 2005 r. Od tego dnia trzeba organizować konkursy na stanowiska urzędnicze. Dotyczy to też kierowników urzędów stanu cywilnego i ich zastępców, co potwierdził wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 października 2007 r. (sygn. II OSK 1445/07). Jednak według danych MSWiA na 631 osób powołanych pod rządami nowych przepisów aż 357 zatrudniono bez trybu konkursowego (jedynie na podstawie uchwał rad gmin). Udzielili oni tysięcy ślubów cywilnych.
– Po ujawnieniu sprawy nasz kierownik USC został ponownie powołany już po przeprowadzeniu konkursu. Do czasu złożenia rezygnacji udzielił 183 ślubów cywilnych, ale dotychczas nikt nie wystąpił o unieważnienie takiego małżeństwa – mówi Iwona Wronka z Urzędu Miejskiego w Bytomiu. Nie było też tam osób, które chciały z tego powodu podważyć inne czynności USC.
Powołanie bytomskiego kierownika bez konkursu zakwestionował 19 czerwca br. NSA. – Wymóg przeprowadzenia konkursu ma zastosowanie zarówno do nowo zatrudnianych kandydatów spoza urzędu gminy, jak i do zatrudnionych już w tym urzędzie – podkreślała sędzia Anna Łuczaj. Tak samo orzekały sądy m.in. w Opolu, Olsztynie i Gliwicach. Z powodu braku konkursu trzeba było ponownie powołać zastępcę kierownika USC w Mrągowie Beatę Bieniek.
Teraz śluby, których udzielili źle powołani urzędnicy, można podważać na podstawie art. 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (z powodu przyjęcia oświadczeń małżonków przez osobę nieuprawnioną). Można też kwestionować wydane przez takie osoby decyzje administracyjne (patrz opinia). O stwierdzenie nieważności można wystąpić nawet wiele lat po ślubie, tak więc dla sporej grupy może to być tańszy sposób na rozstanie niż rozwód. Ta furtka prawna nie dotyczy jednak tzw. ślubów konkordatowych.
Kwestia źle powołanych urzędników ma zniknąć, bo art. 3 – 4 projektu zakładają, że osoby zatrudnione bez konkursów po 7 sierpnia 2005 r. uważa się za przyjęte zgodnie z przepisami, a czynności, których dokonały, będą zalegalizowane. Dotyczy to m.in. udzielania ślubów cywilnych, przyjmowania oświadczeń o uznaniu dziecka, spisywania testamentów, zmiany imion i nazwisk.
