Po odszkodowanie za błędy do sądu cywilnego

[b]To sedno uchwały trzyosobowego składu Sądu Najwyższego (sygn. akt III CZP 101/08)[/b].

Ma ona ogromne znaczenie zwłaszcza dla procesujących się o odszkodowania za szkody wyrządzone decyzjami wywłaszczeniowymi (nacjonalizacyjnymi) z okresu PRL. Niezależnie bowiem od tego, czy decyzja naruszająca prawo (ta pierwotna) zapadła kilka lat temu czy w okresie PRL, liczy się data tej drugiej – nadzorczej.

[srodtytul]Zmiana przepisów [/srodtytul]

Przed 1 września 2004 r. obowiązywała inna, administracyjna droga dochodzenia odszkodowań za skutki (kwalifikowanej) wadliwości decyzji organów władzy: czyli odszkodowanie wyliczał urząd, z kontrolą sądu administracyjnego (NSA). [b]Podstawę prawną takich żądań stanowił art. 160 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=133093]kodeksu postępowania administracyjnego[/link].[/b] 1 września 2004 r. uchylono jednak art. 160, a takie sprawy odszkodowawcze przekazano sądom cywilnym (kwestie te reguluje obecnie art. 417 i 417[sup]1[/sup] [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]).

Naprawienia szkody można żądać po stwierdzeniu niezgodności z prawem decyzji, przez którą szkoda została wyrządzona. W praktyce jednak pojawiły się wątpliwości i spory, które regulacje stosować: stare czy nowe. Przepis przejściowy nie daje prostej odpowiedzi. Art. 5 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=174394]ustawy z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny[/link] stanowi, że „do zdarzeń i stanów prawnych” powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się przepisy stare.

[srodtytul]Stare czy nowe[/srodtytul]

Sęk w tym, że chociaż wiele stwierdzeń nieważności aktów następuje teraz, w każdym razie po 1 września 2004 r., może nawet większość zapadła przed tą datą. Które przepisy do nich stosować?

Pytanie to pojawiło się też w sprawie spółki B., która od powiatu Kościan zażądała 75 tys. zł odszkodowania za to, że w 1998 r. starosta odmówił przeniesienia decyzji o pozwoleniu na budowę osiedla na rzecz klientów spółki. Tę odmowę w 2004 r. wojewoda unieważnił.

W sądzie (cywilnym) powiat zarzucił, że skoro przyczyną szkody była decyzja z 1998 r., właściwe jest tu postępowanie administracyjne, niezależnie od daty stwierdzającej jej nieważność. Sąd podzielił tę argumentację i pozew odrzucił, powołując się na art. 5 k. c.

Sąd apelacyjny uwzględnił natomiast wniosek spółki, by zwrócić się do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie spornego zagadnienia.

W orzecznictwie ujawniły się bowiem dwa stanowiska: jedno, że to nie sama decyzja nieważnościowa powoduje szkodę, ale ta pierwotna, do niej zapewne odnosi się zatem przepis przejściowy. Decyzja druga, choć wymagana, jest tu nieistotna.