Wyzbywający się swych udziałów nie ma prawa objąć nowych

[b]Sąd Najwyższy w uchwale z 25 listopada 2010 r. (III CZP 84/10)[/b] wyjaśnił, że wraz z umorzonymi udziałami przechodzi na spółkę z o.o. także przysługujące wspólnikowi prawo pierwszeństwa objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki.

[srodtytul]Jedne oddane, drugie objęte[/srodtytul]

W sierpniu 2009 r. zgromadzenie wspólników spółki z o.o. Polbud podjęło uchwalę o dobrowolnym umorzeniu udziałów z czystego zysku i upoważniło zarząd do zawierania ze wspólnikami stosownych umów. We wrześniu gremium to zadecydowało o podwyższeniu kapitału zakładowego przez utworzenie 462 nowych niepodzielnych udziałów po 500 zł każdy.

Zgodnie z art. 258 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link] pierwszeństwo w ich nabyciu przysługiwało dotychczasowym wspólnikom.

Przewidziany w tym przepisie termin ich objęcia mijał 15 października 2009 r. o godz. 15.

Grzegorz K., dysponujący pięcioma udziałami Polbudu, 30 września ub. złożył w formie aktu notarialnego oświadczenie o objęciu 13 nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym. 12 października ub.r. zawarł ze spółką umowę sprzedaży dotychczasowych pięciu udziałów.

W tym samym dniu zarząd podjął uchwałę o ich umorzeniu. Trzy dni późnej o godz. 13 Grzegorz K., a więc na dwie godzony przed upływem terminu, przedstawił spółce akt notarialny z oświadczeniem o objęciu nowych udziałów oraz potwierdzenie wpłaty na ich pokrycie.

Spółka odmówiła zarejestrowania udziałów. Twierdziła, że skoro w związku z umorzeniem udziałów Grzegorz K. przestał już być jej wspólnikiem, to nie może skorzystać z prawa pierwszeństwa w objęciu nowych udziałów.

[srodtytul]Były wspólnik chce ustalenia[/srodtytul]

Grzegorz K. wystąpił przeciwko Polbudowi do sądu o ustalenie, że sporne udziały objął. Sąd I instancji oddalił to żądanie. Zgodził się z argumentacją spółki.

Za istotne uznał, że oświadczenie o objęciu nowych udziałów Grzegorz K. złożył, gdy nie był już wspólnikiem spółki. W ocenie sądu sam akt notarialny o objęciu udziałów nie wywołuje żadnych skutków w stosunku do spółki. Wspólnik może bowiem po jego spisaniu zrezygnować z wykonania swego prawa pierwszeństwa.

Decydująca jest chwila, w której oświadczenie to dotarło do spółki w taki sposób, że mogła się z nim zapoznać.

W apelacji Grzegorz K. przekonywał, że miarodajna jest data złożenia oświadczenia o objęciu udziałów w formie aktu notarialnego, a w momencie jego składania był wspólnikiem.

Sąd II instancji nie był tego pewny. Stąd pytanie prawne do Sądu Najwyższego. Zwrócił się w nim o wyjaśnienie, czy w okolicznościach takich jak w tej sprawie i w tej sekwencji zdarzeń zbycie dotychczasowych udziałów uniemożliwia wspólnikowi wykonanie prawa pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w kapitale zakładowym.

[srodtytul]Oświadczenie musi dotrzeć[/srodtytul]

W uzasadnieniu pytania prawnego jako kwestię budzącą wątpliwości sąd II instancji wskazał m.in. to, czy realizacja prawa pierwszeństwa nastąpiła w dacie złożenia oświadczenia o objęciu udziałów przed notariuszem, czy w chwili przedstawienia odpisu aktu notarialnego spółce.

Druga kwestia sprowadzała się do pytania, czy sprzedaż dotychczasowych udziałów pozbawiła wspólnika prawa pierwszeństwa.

Sąd Najwyższy we wskazanej uchwale na pierwsze z tych pytań odpowiedział stwierdzeniem: do oświadczenia wspólnika o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym ma zastosowanie art. 61 § 1 zdanie pierwsze [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link].

Według tego przepisu oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, kiedy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. A więc – dodajmy – decyduje nie data spisania aktu notarialnego, lecz data przedstawienia spółce oświadczenia o objęciu spisanego w tej formie, tak by mogła się z nim zapoznać.

Odpowiedź na drugie z pytań jest następująca: przy braku odmiennego zastrzeżenia rozporządzenie przez wspólnika na rzecz spółki wszystkimi swymi udziałami w celu ich umorzenia powoduje przejście na spółkę przysługującego wspólnikowi prawa pierwszeństwa objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki.

[ramka][b]Jednoczesne wezwanie [/b]

Kwestię pierwszeństwa w nabyciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki z o.o. normuje art. 258 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link].