Instytucja petycji znana jest w wielu państwach od wieków, umożliwiając występowanie w ważnych, doniosłych, często związanych z dobrem wspólnym sprawach publicznych do odpowiednich władz. Również w Polsce petycje mają swoją długą tradycję, w 1997 roku prawo to uregulowała Konstytucja RP. Jej art. 63 stanowi o prawie każdego do składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej. Konstytucja w wyraźny sposób wskazała, że tryb rozpatrywania określi ustawa.
Niestety, mimo że od uchwalenia ustawy zasadniczej upłynęło już 15 lat, ustawodawca wciąż nie uporządkował w pełni praw, jakie gwarantuje art. 63, co uniemożliwia skuteczne korzystanie z nich. Kwestie wniosków i skarg dość dokładnie reguluje kodeks postępowania administracyjnego, a postanowienia dotyczące trybu postępowania dotyczącego ich przyjmowania i rozpatrywania reguluje rozporządzenie Rady Ministrów. Tymczasem oprócz wzmianki w k.p.a., tak w samym kodeksie, jak i w innych ustawach, nie ma przepisów, które odnosiłyby się do zagadnienia petycji. Wbrew wyraźnego wskazania Konstytucji RP – petycje nie zostały szczegółowo uregulowane w drodze ustawowej, co stanowi poważne zaniedbanie ustawodawcy. Zwracała na to uwagę wielokrotnie m.in. doktryna prawa, instytucje państwowe oraz organizacje pozarządowe.
O ile wnioski powinny prowadzić do rozwiązania problemu i podjęcia konkretnej decyzji, natomiast skargi – wskazanie nieprawidłowości i żądanie jej usunięcia, warto zauważyć, że wciąż nie został określony dokładny przedmiot petycji i zakres spraw, jakich mają dotyczyć. Przyjmuje się często, że petycje dotyczyć powinny spraw o szczególnej doniosłości dla życia publicznego, a także oddziałujących na sferę dobra wspólnego.
W takim też kontekście instytucję tę wydają się już dziś postrzegać podmioty uprawnione do korzystania z niej. Organizowane są akcje przygotowywania i przesyłania wystąpień określanych właśnie jako petycje – do władz. Niestety, brak jasnych wytycznych odnośnie formy, a także procedur postępowania z nimi przez adresatów powodują, że stopień ich faktycznego oddziaływania jest bardzo problematyczny. Brak rzetelnej odpowiedzi, czy nawet jakiejkolwiek reakcji władz może natomiast powodować frustrację, wręcz demotywując do angażowania się w sprawy publiczne.
Wprowadzenie w ustawie obowiązku należytego przyjęcia i poważnego traktowania wnoszonych do władzy publicznej petycji, ich rozpatrzenia i udzielenia odpowiedzi powinien przyczynić się do rozwiązywania rzeczywistych problemów społecznych, bardziej efektywnego dialogu rządzących ze społeczeństwem obywatelskim.
