Zaliczka na poczet dywidendy w spółce z o.o.

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, których rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, powinny dokonać – do końca czerwca 2013 r. – formalnego zamknięcia roku obrotowego 2012. Dobrze prosperujące podmioty, których sprawozdania finansowe za ten okres zostały już zatwierdzone, mogą obecnie rozważyć wypłatę na rzecz swoich wspólników zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za 2013 rok.

Umowa spółki

W świetle przepisów ustawy z 15 września 2000 r. – kodeks spółek handlowych („k.s.h.") spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, o ile umowa spółki upoważnia zarząd do takiej wypłaty oraz spółka posiada środki na ten cel. Umowa spółki może ustanawiać dodatkowe wymogi w powyższym zakresie, np. przewidywać konieczność uzyskania zgody rady nadzorczej.

Zaliczka może być wypłacona pod warunkiem, że sprawozdanie finansowe spółki za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Nawet zatem, jeśli w obecnym roku obrotowym (2013) spółka faktycznie dysponuje dużymi środkami finansowymi, ale na koniec 2012 roku zanotowała stratę – zaliczki nie wolno wypłacić. Jednocześnie k.s.h. nie wskazuje minimalnej wysokości zysku, który upoważnia do wypłaty zaliczki. Teoretycznie uprawniona do takiej wypłaty może więc być spółka, której zysk na koniec 2012 roku wyniósł zaledwie 10 czy 20 zł. K.s.h. nie ustanawia też żadnych wymogów co do sposobu zadysponowania zyskiem wykazanym przez spółkę w sprawozdaniu finansowym za poprzedni rok obrotowy. Irrelewantne dla możliwości wypłaty zaliczki będzie zatem to, czy spółka np. przeznaczyła taki zysk w całości lub w części na wypłatę dywidendy, czy też postanowiła o jego przekazaniu na kapitał zapasowy lub rezerwowy.

Wysokość wypłacanej zaliczki nie może być ustalana zupełnie dowolnie. W świetle art. 195 par. 1 zd. 2 k.s.h., zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.

W naszej ocenie literalne brzmienie ww. regulacji nakazuje obliczać maksymalną kwotę zaliczki według następującego wzoru:

Z = ½ (ZY + KR – S – UW)

gdzie:

ZY – zysk osiągnięty od końca poprzedniego roku obrotowego,

KR – kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd,

S – niepokryte straty,

UW – udziały własne.

Warto wspomnieć, że komentarze do przepisów o zaliczce nie zawsze starannie i jednolicie omawiają kwestię jej dopuszczalnej wypłaty, co może wywoływać poczucie niepewności prawnej po stronie przedsiębiorców (wyrażono np. również pogląd, iż zaliczka nie powinna przekraczać kwoty Z = ½ ZY + KR – S – UW). Miarą ostrożności zarządu może być wybór takiego wzoru, który – przy określonych parametrach finansowych (ZY, KR, S, UW), wykazywanych w konkretnej spółce – pozwoli ustalić niższą kwotę wypłaty.

Wątpliwości

W praktyce, pewne wątpliwości wywołuje kwestia kapitałów własnych spółki, które mogą zostać wykorzystane na wypłatę zaliczki. Brzmienie art. 195 k.s.h. wskazuje, że wypłacie tytułem zaliczki mogą zasadniczo podlegać środki ewidencjonowane w utworzonych z zysku kapitałach rezerwowych. Powyższa regulacja nie wymienia natomiast w tym kontekście kapitału zapasowego. Oznacza to, że wypłata zaliczki nie może być finansowana bezpośrednio ze środków zgromadzonych w tym kapitale. Jest to jedna z podstawowych różnic pomiędzy zasadami wypłaty zaliczki a zasadami wypłaty dywidendy. Dywidenda – co wynika wprost z art. 192 k.s.h. – może być finansowana ze środków wykazywanych przez spółkę także w pozycji „Kapitał zapasowy".

Powyższe stanowi pewną komplikację praktyczną, jednak nie blokuje definitywnie możliwości wykorzystania środków zgromadzonych w kapitale zapasowym na wypłatę zaliczki. W tym celu środki te muszą jednak być wcześniej przeniesione na kapitał rezerwowy. Utworzoną w ten sposób pozycję kapitału własnego należałoby w naszej ocenie traktować, w ujęciu prawnym, jako kapitał rezerwowy utworzony z zysku w rozumieniu art. 195 par. 1 k.s.h., choć i ta kwestia nie jest wolna od doktrynalnych kontrowersji.

Istotne problemy teoretyczne i praktyczne dotyczące zaliczki na poczet dywidendy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością są również związane z nieosiągnięciem przez spółkę zysku na koniec roku obrotowego, w którym dokonano wypłaty zaliczki. Otwarte pozostaje pytanie, czy w takim przypadku wspólnicy mają obowiązek zwrócić spółce zaliczkę.

Instytucja zaliczki na poczet dywidendy umożliwia wspólnikom dostęp do zysków wypracowywanych na bieżąco przez spółkę, jeszcze zanim zgromadzenie wspólników zatwierdzi sprawozdanie finansowe za rok, którego te zyski dotyczą. Zarząd powinien jednak podchodzić do kwestii wypłaty zaliczki z rozwagą, mając na względzie nie tylko interes wspólników, ale również innych interesariuszy, w szczególności wierzycieli spółki.

- źródło: ustawa z 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.)