Jarosław Gwizdak: Za młodzi (nie tylko na Heroda)

Numer PESEL w Polsce, a ściślej jego początek – rok urodzenia, czyni cuda. Dwie osoby, których daty urodzenia może różnić zaledwie kilka dni (a może nawet godzin) mogą znaleźć się w zupełnie innej sytuacji. Ktoś poszedł do szkoły jako sześciolatek, a ktoś rok później. Ktoś „załapał” się na gimnazjum, a ktoś spędził osiem lat w podstawówce.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Asesorzy mają orzekać w sądach rodzinnych. Czy nie są na to za młodzi?

Asesorzy sądowi mogą być za młodzi, żeby orzekać w sprawach rodzinnych, brakuje im doświadczenia...

Ile trwa asesura?

W prawniczej rzeczywistości te różnice robią jeszcze większą różnicę. Byłem pierwszym rocznikiem dwuipółletniej aplikacji sądowej, gdy zaczynałem orzekać jako asesor moi starsi koledzy byli – dzięki krótszej aplikacji – nieco starsi stażem, niż wskazywałby ich wiek. Asesura trwała od dwóch do czterech lat, w zależności od chwili jej rozpoczęcia.

Stan spoczynku przysługiwał sędziom w różnym wieku. I tak to się – bardzo sprawiedliwie – w wymiarze sprawiedliwości wszystko toczyło.

Nie ulega wątpliwości, że decydować o losach innych powinni ludzie dojrzali. Ale jak zdecydować, kto i kiedy staje się dojrzały? Ile lat ma mieć sędzia? Ile lat musi mieć prezydent, a ile senator? Od czego to zależy? A czy dojrzały sędzia jest od razu dojrzały do rozpoznawania każdego rodzaju spraw? Dlaczego w niektórych sprawach dopuszczamy do decydowania asesorów, a w innych nie?

Spojrzałem najpierw do rozmaitych artykułów psychologów, którzy regularnie opisują i charakteryzują dojrzałość. Jako kryteria tejże (o dziwo dość zgodnie) wskazują poczucie odpowiedzialności, samodzielne podejmowanie decyzji oraz samodzielność (niezależność) finansową.

W tle pojawiają się także istotne decyzje życiowe: o zakończeniu edukacji czy posiadaniu potomstwa. Jak wynika z badań demografów: ten wiek przesuwa się coraz dalej – w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku wynosił niewiele ponad dwadzieścia lat, a pół wieku później (w 2010 r.) wyniósł 26 lat dla kobiet i 28 lat dla mężczyzn.

Idźmy dalej: matkami w latach osiemdziesiątych zostawały statystycznie 23-letnie kobiety. Obecnie (stan na 2023 r.) matka (Polka) rodzi pierwsze dziecko mając ponad 28 lat, co i tak jest jednym z niższych parametrów w starzejącej się Unii Europejskiej.

Kompetencje asesorów sądowych. Co proponuje Ministerstwo Sprawiedliwości?

Z sypialni Polaków przenieśmy się teraz do ich mieszkania. A raczej, do ich braku mieszkania. Mamy w Polsce niemal najwyższy procent „gniazdowników” czyli młodych (25-34 lata) mieszkających z rodzicami, w którym przegoniliśmy Włochów i Portugalczyków. To ponad połowa populacji – 52,9 proc. Przed nami w rankingu jest tylko Grecja – 54 proc.

Przeniosę teraz powyższe rozważania na grunt konkretnego, ostatnio mocno dyskutowanego w Polsce przypadku. Istnieje bowiem projekt zmiany prawa o ustroju sądów powszechnych, dopuszczający do orzekania w sprawach rodzinnych asesorów. Przypomnijmy: asesorów, którzy nie mogą orzekać o tymczasowym aresztowaniu, ale mogą rozstrzygać niemal wszystkie spory należące do właściwości sądów rejonowych.

Proponowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmiana art. 2 § 1 a ust. 3 polegająca na umożliwieniu asesorom orzekania w sprawach rodzinnych spotkała się, jak czytam na łamach Tygodnika Prawników, z krytyką części środowiska sędziowskiego.