Reklama

Ilona Jędrasik: Plan zarządzania Puszczą Białowieską to plan maksimum dla ludzi i przyrody

Puszcza Białowieska to jedno z ostatnich miejsc w Europie, gdzie natura rządzi się własnymi prawami. A poniedziałek 18 sierpnia to ostatni dzień społecznych konsultacji planu, który wyznacza ramy dla skutecznej ochrony tego wyjątkowego obszaru.

Publikacja: 17.08.2025 13:06

Białowieski Park Narodowy

Białowieski Park Narodowy

Foto: Adobe Stock

Konsultowany obecnie Plan zarządzania Puszczą Białowieską nie jest kompromisem między oczekiwaniami ekologów a lokalnych samorządów. Powstający przez cztery lata w ferworze ponad czterdziestu spotkań, przy solidnym wsparciu kilkunastu analiz naukowych i społeczno-gospodarczych, w końcu – poparty badaniami społecznymi, uwzględnia w największym możliwym stopniu potrzeby przyrody i integruje je w priorytety rozwojowe lokalnej społeczności.

Czym są plany zarządzania dla obiektów światowego dziedzictwa UNESCO?

Plany zarządzania dla obiektów światowego dziedzictwa UNESCO to dokumenty określające, jak państwa dbają o zachowanie obiektów i ich wyjątkowości w skali świata, tak, aby mogły się nimi cieszyć kolejne pokolenia. Puszcza Białowieska czeka na swój Plan zarządzania od 2014 roku, czyli od momentu powiększenia kompleksu UNESCO. W międzyczasie doświadczyła wielu kryzysów – geopolitycznego z Białorusią i w konsekwencji uchodźczego, masowej wycinki drzew, budowy zapory na trwałe dzielącej Puszczę na część polską i białoruską, zmian klimatu i suszy. Być może skutki niektórych z tych kryzysów udałoby się złagodzić, gdyby plan można było przygotować od razu.

Czytaj więcej

Agnieszka Warso-Buchanan: Klimatyczne milczenie kandydatów

Projekt Planu zarządzania precyzyjnie określa zasady zarządzania puszczą i ustanawia Pełnomocnika do spraw Puszczy Białowieskiej. Biuro pełnomocnika działające lokalnie zapewni stałą współpracę Ministerstwa Klimatu i Środowiska z Białowieskim Parkiem Narodowym i trzema nadleśnictwami, na terenie których leży Puszcza Białowieska, a także pozwoli lepiej dostrzegać lokalne potrzeby, wspierać rozwój regionu oraz wzmacniać tożsamość mieszkańców związaną z Puszczą. Proponując kierunki rozwoju puszczańskich gmin, plan może być wsparciem inwestycyjnym i istotnym instrumentem w ubieganiu się o środki na inwestycje przez samorządy. Puszcza Białowieska jako światowe dziedzictwo ludzkości jest i musi pozostać także dziedzictwem lokalnym. W regionie Białowieży ma powstać m.in. Centrum Obiektu Światowego Dziedzictwa.

Ponadto opisuje rozpoznane zagrożenia stojące przed Puszczą Białowieską, określa działania i wskazuje odpowiedzialne instytucje, które będą miały za zadanie minimalizować ryzyko wystąpienia zagrożeń, a jeśli się pojawią – będą je niwelować w oparciu o dostępne struktury i narzędzia.

Reklama
Reklama

Dokument jest rodzajem dokumentu „matki” dla innych aktów zarządczych, takich jak Plany Urządzenia Lasu czy Plany zadań ochronnych Natura 2000. Lasy Państwowe i Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (RDOŚ) mają przygotowywać swoje plany w zgodzie z Planem zarządzania UNESCO. Brak koordynacji działań tych podmiotów związany z brakiem Planu zarządzania od 2014 r. był podnoszony przez Najwyższą Izbę Kontroli w raporcie z lutego 2024 roku.

Czytaj więcej

Rząd chce mniej chronić wilki. Ekspert o skutkach: „Odwrotne od zamierzonych”

Czy plan dopuszcza wycinkę Puszczy Białowieskiej?

W oparciu o transparentne kryteria określa także sposób ochrony w różnych częściach Puszczy Białowieskiej, co jest kwintesencją sporu o Puszczę. Najmniej kontrowersji wywołują obszary strefy pierwszej (najwyższa ochrona), w której znajduje się znaczna część Parku Narodowego chronionego niezależnie przepisami krajowymi oraz drugiej (wysoka ochrona), w skład której wchodzi pozostała część Parku Narodowego (poza Rezerwatem Pokazowym i Hodowlanym Żubrów) oraz rezerwaty przyrody. Tutaj również działania ochronne dobrze określa polskie prawo. Oś sporu stanowi określenie obszaru stref trzeciej – ochrony biernej oraz czwartej – ochrony czynnej i możliwości prowadzenia w puszczy wycinki na cele gospodarcze.

Zaprezentowany opinii publicznej projekt Planu zdecydowanie wyklucza możliwość prowadzenia wycinki w Puszczy w celu pozyskania drewna na cele gospodarcze. Precyzyjnie rozdziela także obszary leśne od łąk i innych terenów wymagających aktywnych działań ochronnych – np. koszenia. Określa także: obszar ochrony siedlisk według najnowszych danych RDOŚ w Białymstoku, obszar występowania drzewostanów ponad stuletnich i innych cennych drzewostanów (strefa trzecia). A działania ochronne, których skutkiem może być selektywne usuwanie drzew, dopuszcza tylko i wyłącznie w celu przyspieszenia przebudowy drzewostanów iglastych nasadzonych przez człowieka – te lasy są w strefie czwartej. Drewno z niej może być wywożone z Puszczy i wykorzystywane. Z czasem las zostanie przekształcony w taki o właściwościach zbliżonych do naturalnego. Wówczas trafi do strefy trzeciej.

Czytaj więcej

Jędrasik, Szafraniuk: Przyroda jest naszym sprzymierzeńcem

Konsultacje społeczne Planu zarządzania Puszczą Białowieską kończą się 18 sierpnia. Z przeprowadzonych przez nas badań opinii publicznej (Quantify, N: 1000, N:300, N:300, 2025) wynika, że Puszcza Białowieska jest symbolem polskiej przyrody – słyszeli o niej wszyscy. Równie ważny jest jej status obiektu światowego dziedzictwa – ośmiu na dziesięciu Polaków wie, że Białowieża znajduje się na liście najcenniejszych terenów przyrodniczych na świecie. W końcu – niezależnie od miejsca zamieszkania – ponad 80 procent Polek i Polaków chce ochrony całej Puszczy Białowieskiej i dopuszczenia czynnej ochrony tylko tam, gdzie to konieczne. Konsultacje społeczne to czas, gdzie każdy Wasz głos na rzecz bezpiecznej przyszłość naszego najstarszego i najdzikszego lasu jest ważny.

Reklama
Reklama

Autorka jest zastępcą dyrektora ds. zmian klimatu i współpracy międzynarodowej, Instytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy

Konsultowany obecnie Plan zarządzania Puszczą Białowieską nie jest kompromisem między oczekiwaniami ekologów a lokalnych samorządów. Powstający przez cztery lata w ferworze ponad czterdziestu spotkań, przy solidnym wsparciu kilkunastu analiz naukowych i społeczno-gospodarczych, w końcu – poparty badaniami społecznymi, uwzględnia w największym możliwym stopniu potrzeby przyrody i integruje je w priorytety rozwojowe lokalnej społeczności.

Czym są plany zarządzania dla obiektów światowego dziedzictwa UNESCO?

Pozostało jeszcze 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Reklama
Opinie Prawne
Ewa Szadkowska: Czy minister Żurek idzie na rympał?
Opinie Prawne
Stanisław Szczepaniak: Ratowanie tonącego szpitala to nie znachorstwo
Opinie Prawne
Łukasz Guza: Matka-Polka, ojciec bezpaństwowiec
Opinie Prawne
Marek Kutarba: Czy prezydent kupuje głosy na koszt naszych dzieci
Opinie Prawne
Michał Bieniak: Cel uświęca środki, czyli jak wyjść z kryzysu konstytucyjnego
Reklama
Reklama