Reforma VAT: szereg korzystnych rozwiązań dla podatników

Zmianą, której potrzeba wprowadzenia wzbudza największe kontrowersje, jest rezygnacja ze znanych od blisko 20 lat zasad powstawania obowiązku podatkowego. Ministerstwo Finansów proponuje nie tylko rezygnację z większości wyjątków od reguły ogólnej, ale również zmianę samej zasady ogólnej. Obowiązek podatkowy miałby powstawać z chwilą dokonania dostawy lub wykonania usługi.

Co z wyjątkami

Dokonując oceny tego kroku, warto pamiętać, że funkcjonująca obecnie duża liczba wyjątków była przez lata krytykowana przez podatników. Część tych przepisów pozostaje niezgodna z prawem UE.  Z drugiej strony trzeba przyznać, że obowiązujące obecnie wyjątki odzwierciedlają specyfikę rozliczeń niektórych grup podmiotów (np. dokonujących dostawy energii). Masowość transakcji i zaawansowanie technologiczne powodują wątpliwości, czy po zmianach podmioty te będą miały pewność, że kwota deklarowanego podatku VAT określana jest w prawidłowy sposób.

Drugą zmianą, równie gorąco dyskutowaną, są przepisy dotyczące podstawy opodatkowania i rezygnacja z dobrze znanego terminu „obrót". Prawodawca proponuje, za dyrektywą VAT, aby podstawą opodatkowania było wszystko, co stanowi zapłatę otrzymaną lub taką, którą dokonujący dostawy towarów, lub usługodawca, ma otrzymać.

Zmiany te są częściowo konsekwencją niedawnych sporów. Pierwszy z nich dotyczył refakturowania m.in. usług ubezpieczenia przez firmy leasingowe. Jednym z argumentów podnoszonych przez podatników w tym sporze była właśnie niezgodność polskich przepisów z dyrektywą VAT i brak przepisu zobowiązującego do zwiększenia podstawy opodatkowania o dodatkowe koszty, m.in. koszty ubezpieczenia, jeżeli są pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę. Zmiana przepisów nie oznacza automatycznie, że refaktura kosztów ubezpieczenia czy mediów od tego momentu powinna stanowić element kosztowy usług leasingu i być opodatkowana stawką podstawową. Musimy poczekać na rozstrzygnięcie TSUE w tym zakresie.

Drugim wątkiem w dyskusji o podstawie opodatkowania jest kwestia potwierdzenia odbioru faktury korygującej. Prawodawca próbuje odzwierciedlić myśl zawartą w rozstrzygnięciu TSUE w polskiej sprawie (C-588/10). Zaproponowane brzmienie może nie jest do końca szczęśliwe i wymaga  zmian, ale po ich wprowadzeniu podatnicy będą mogli korygować obrót, nawet jeżeli, z przyczyn niezależnych od nich, nie uzyskali potwierdzenia odbioru faktury.

Ostatnią fundamentalną zmianą, która zrywa z dotychczasowymi przyzwyczajeniami podatników, jest moment nabycia prawa do odliczenia. Proponuje się, żeby prawo to powstawało w momencie, w którym powstaje obowiązek podatkowy, ale skorzystanie z tego prawa było w dalszym ciągu uzależnione od posiadania faktury. Zmiana ta, zgodna z dyrektywą, pozwala zachować symetrię pomiędzy zapłatą podatku przez sprzedawcę lub usługodawcę a odliczeniem przez nabywcę lub usługobiorcę. Dzisiaj ta symetria w niektórych przypadkach ulega zaburzeniu.

Wątpliwości budzi propozycja uzależnienia odliczenia VAT z tytułu WNT od posiadania faktury. W praktyce oznacza to czasowy rozjazd pomiędzy deklarowaniem podatku należnego a odliczeniem podatku naliczonego z tytułu transakcji, które do tej pory były całkowicie neutralne. W praktyce nabywca towarów otrzymuje faktury znacznie później niż towar, co oznacza konieczność finansowania podatku VAT oraz znaczny wzrost obciążenia administracyjnego związanego z korektami deklaracji.

Korzystne zmiany

Warto je w skrócie omówić.

1. Definicja podatnika. Odwołanie się w definicji podatnika do  czynności wykonywanych jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar ich wykonywania w sposób częstotliwy doprowadził do trwającego wiele lat sporu dotyczącego zasad opodatkowania zbycia działek przez osobę fizyczną. Spór oparł się aż o TSUE, którego wyrok podważył zgodność polskich przepisów z prawem UE. MF proponuje wykreślenie wątpliwego fragmentu.

2. Transakcje wewnątrzwspólnotowe. Obecne limity czasowe, np. 90 dni czy 24 miesiące, jako warunki wyłączenia z opodatkowania przemieszczania towarów pomiędzy krajami UE nie znajdują żadnego uzasadnienia w świetle przepisów dyrektywy VAT. Ich wykreślenie będzie niewątpliwie korzystne dla podatników, gdyż likwiduje przepisy, które zmuszały podatników do wykonywania sztucznych działań w celu zachowania praw wynikających wprost z dyrektywy VAT.

3. Ograniczenia prawa do odliczenia. Powoli, acz systematycznie i w dobrym kierunku, prawodawca porządkuje ograniczenia prawa do odliczenia. Różnica w kwocie podatku na oryginale i kopii faktury czy też wystawienie więcej niż jednej faktury nie będą oznaczały automatycznego pozbawienia nabywcy lub usługobiorcy prawa do odliczenia.