Europa Wschodnia ma znaczenie

Rok 2019 ma szczególne znaczenie dla relacji Unii Europejskiej z naszymi wschodnimi sąsiadami: Armenią, Azerbejdżanem, Białorusią, Gruzją, Mołdawią i Ukrainą. W roku tym obchodzimy dziesięciolecie prawdziwego i aktywnego partnerstwa – Partnerstwa Wschodniego. Wiele osób nie wierzyło, że program ten przyniesie jakąś zmianę w regionie, ale pamiętamy emocje, jakie towarzyszyły nam wszystkim w pierwszych jego latach – uczucie tworzenia nowej jakości, która ma potencjał transformacyjny.

Na przestrzeni lat partnerstwo nie ustrzegło się pewnych trudności. Jednak nie tylko je przetrwało, ale rozwinęło się, okrzepło i okazało się nawet być czymś więcej, niż oczekiwaliśmy. Partnerstwo Wschodnie (PW) pozostaje jedynym spójnym podejściem całej UE do jej wschodnich sąsiadów. Jego cele i priorytety cieszą się powszechną akceptacją. Jest ono częścią szerszej Europejskiej Polityki Sąsiedztwa (EPS) i stanowi platformę umożliwiającą partnerom pogłębianie relacji z UE oraz omawianie spraw będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Co już osiągnięto

Dziś możemy z pełnym przekonaniem powiedzieć, że to wyjątkowe partnerstwo okazało się jedną z najbardziej udanych unijnych inicjatyw w dziedzinie polityki zagranicznej. Ma ono stabilne oparcie we wspólnych wartościach, prawach człowieka, praworządności, demokracji i dobrym rządzeniu. Opiera się też na nadrzędnej zasadzie prawa każdego kraju do decydowania o własnej przyszłości – którego UE i jej państwa członkowskie jednogłośnie i konsekwentnie broniły w ciągu tych dziesięciu lat.

Transformacja polityczna nie została jeszcze w pełni osiągnięta, pozostaje wiele do zrobienia. Większość obywateli krajów PW podziela jednak europejskie wartości i tożsamość europejską, które motywują ich do podejmowania wysiłków na rzecz osiągnięcia tego celu. Dzięki Partnerstwu Wschodniemu Unia Europejska i jej partnerzy wschodni inwestują w rozwój, bezpieczeństwo i stabilność na wschodzie Europy.

Co udało się osiągnąć w ciągu tych dziesięciu lat? Umowy stowarzyszeniowe i umowy o strefie wolnego handlu z Gruzją, Ukrainą i Mołdawią przygotowują grunt do przeprowadzenia reform i stanowią bodziec dla rozwoju gospodarczego, społecznego i regionalnego. Zapewniają one gospodarkom partnerskim dostęp do rynku UE liczącego ponad 500 mln klientów, będącego przede wszystkim rynkiem, na którym obowiązują jasne zasady i normy jakości. UE jest już największym partnerem handlowym dla pięciu krajów PW i drugim co do wielkości partnerem dla Białorusi, przy stale rosnącej wartości obrotów handlowych.

Spodziewamy się, że zwiększona wymiana handlowa przyniesie ze sobą wzrost inwestycji. UE uruchomiła Plan Inwestycji Zewnętrznych, który zapewnia przedsiębiorcom wsparcie finansowe, gwarancje i pomoc techniczną. Rozwój handlu i inwestycji leży w naszym wspólnym interesie gospodarczym. Rosnąca wymiana handlowa, inwestycje i coraz bliższe powiązania gospodarcze wymagają ogromnych inwestycji w infrastrukturę transportową, cyfrową i energetyczną. UE rozszerzyła niedawno Transeuropejską Sieć Transportową (TEN-T) na kraje PW. Wspólnie z Bankiem Światowym opracowywany jest plan inwestycyjny o wartości prawie 13 mld euro, w ramach którego zbudowanych zostanie łącznie 4800 km dróg i linii kolejowych oraz sześć portów.

W dziedzinie energii UE wspiera dywersyfikację, transformację, efektywność energetyczną i energię ze źródeł odnawialnych. Pracujemy nad dalszym ograniczaniem emisji CO2 i nad ustanowieniem skutecznego ich monitorowania na poziomie krajowym. Jest to istotne z punktu widzenia konkurencyjności, zrównoważonego rozwoju gospodarczego i konkretnych korzyści w codziennym życiu obywateli.

W obszarze cyfrowym zachęcamy kraje PW do harmonizowania opłat roamingowych między sobą, co stanowić będzie pierwszy krok w kierunku harmonizacji z obszarem roamingu w UE. Od 2014 r. ponad 30 tys. młodych ludzi wzięło udział w wymianach oraz programach mobilności i wolontariatu za pośrednictwem programu Erasmus+. Ponadto, program EU4Youth wspiera szanse na rynku pracy i przedsiębiorczość około 23 tys. młodych ludzi w krajach partnerskich. Nasze partnerstwo to jednak coś więcej niż umowy stowarzyszeniowe, strefy wolnego handlu, podróże bez wiz i podnoszenie kwalifikacji młodzieży. To także zrównoważony rozwój i innowacje. To odporność na zagrożenia. Nasze partnerstwo łączy kraje i ludzi oraz obejmuje szeroki zakres zagadnień, w tym wspieranie społeczeństwa obywatelskiego, pluralizmu i niezależnych mediów oraz zapewnianie równości płci i walkę z dyskryminacją. Od początku uznaliśmy, że nie ma jednej uniwersalnej formuły. Dlatego też Partnerstwo Wschodnie jest dostosowane do potrzeb jego uczestników. Kraje, które chcą bardziej zbliżyć się do UE, mają tę szansę – na miarę ich ambicji i przyjętego tempa.

Armenia i UE podpisały umowę o wzmocnionym partnerstwie i współpracy. Azerbejdżan i Białoruś wybrały własną drogę. Podczas szczytu w Brukseli w 2017 r. przywódcy UE i krajów partnerskich ponownie podkreślili znaczenie dostosowania zakresu stosunków i wsparcia do konkretnych przypadków. Nasze wsparcie dla reform opiera się oczywiście na osiągnięciach. Ambicję mierzymy poprzez postęp i podmiotowość polityczną. Konieczne jest zatem silne poczucie odpowiedzialności za ten proces. Kraje partnerskie muszą nadal czuć się odpowiedzialne za przeprowadzanie reform.

Oczekujemy, że kraje partnerskie, które deklarują większe ambicje, niezależnie od swoich stosunków z UE, określonych umowami, będą realizować reformy. Owocem większego zaangażowania będą większe korzyści. Jednak ta zasada będzie też działała analogicznie w drugą stronę.

Wyzwania przyszłości

Dziesiąta rocznica PW jest okazją do uczczenia dotychczasowych osiągnięć. Lecz nie tylko do tego. Rok 2019 będzie też rokiem debat nad tym, jakie są nasze cele i jak możemy je zrealizować.