Zmiany klimatu zagrożeniem dla Europy

Niebezpieczeństwa związane ze zmianami klimatu są prawdziwe, a ich wpływ już odczuwamy. W tym roku zdecydowana większość apeli o pilną pomoc humanitarną była związana właśnie z klimatem i jego zmianami.

Ale nie chodzi wyłącznie o niebezpieczeństwa wynikające z kryzysów humanitarnych. Ani nawet o zagrożenie dla środowiska. Zmiany klimatu są bowiem źródłem poważnych zagrożeń politycznych godzących w interesy Europy. Dlatego właśnie powinniśmy ten temat podjąć jako Europejczycy wspólnie.

W bieżącym tygodniu przedstawię europejskim szefom państw i rządów raport przygotowany wspólnie z Komisją Europejską. Dowodzimy w nim, że zmiany klimatyczne mają znaczący wpływ na bezpieczeństwo międzynarodowe, że w najbliższych latach się nasilą i że potrzebujemy pilnego działania, by zabezpieczyć nasze interesy.

Najwłaściwszą drogą byłoby uznanie, że zmiany klimatu powodują wielostronne zagrożenia i wzmacniają napięcia zarówno wewnątrz poszczególnych państw, jak i między nimi. Grożą także dodatkowymi problemami w krajach, które są narażone na konflikty albo już poddawane wstrząsom.

W tej sytuacji decydujące okazuje się zarządzanie. Bo od tego, jak rządy reagują na efekty zmian klimatu, zależy też i to, na ile skutecznie rozwiązują konflikty. Powiem wprost: ponieważ zmiana klimatu przynosi zagrożenia, powinniśmy podtrzymać decyzję o ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych. Nie możemy zrezygnować z osłabiania negatywnych efektów zmian klimatu.

Choć to niesłychanie ważne, to jednak niewystarczające. Ograniczanie negatywnych skutków powinno następować łącznie z reakcją na międzynarodowe zagrożenia wynikające ze zmian klimatu. I powinniśmy to traktować jako prewencyjną politykę bezpieczeństwa.

Pozwolę sobie na wskazanie trzech zagrożeń wynikających ze zmian klimatu. Jednym z nich jest konflikt dotyczący dostępu do zasobów naturalnych, zwłaszcza gdy ma on aspekt polityczny. Zmniejszenie areału ziemi uprawnej, poszerzający się niedobór wody, zmniejszająca się ilość żywności i ryb, mnożące się powodzie i przedłużające się susze – to zjawiska coraz częściej spotykane w wielu częściach świata. Zwłaszcza brak wody może spowodować niepokoje społeczne. Najbardziej dotkniętym zmianami klimatu kontynentem jest Afryka ze względu na liczne napięcia i niewielkie możliwości przystosowania się do zmian.

Kolejne zagrożenie stanowi zwiększenie migracji. ONZ szacuje, że około 2020 r. będziemy mieć do czynienia z milionami migrantów środowiskowych, a jedną z głównych przyczyn migracji będą właśnie zmiany klimatyczne. Tak potężne fale migracji mogą wzmagać konflikty zarówno w krajach docelowych, jak i tych, przez które fale te będą się przemieszczać. To może prowadzić do zwiększenia napięć między różnymi grupami etnicznymi i religijnymi oraz do radykalizacji politycznej.

Następna sprawa: co się stanie z zasobami ropy, gazu i ryb, jeśli nastąpią zmiany granic, gdy na przykład część terytorium zostanie pochłonięta przez morze? A jeśli jakieś państwo zniknie z powierzchni ziemi (a takie są przewidywania dla niektórych wysp Pacyfiku), czy jego władze zachowają jakieś prawa i obowiązki? Co jeśli droga północna (trasa dla statków wzdłuż północnych wybrzeży Rosji – przyp. red.) zostanie ostatecznie otwarta? Jeśli zostanie to dobrze przeprowadzone, może przynieść spore korzyści. Ale w razie braku ustaleń międzynarodowych (jak to miało miejsce w przypadku Arktyki) w kwestii dostępu i ewentualnych roszczeń terytorialnych pojawią się napięcia polityczne.

Globalne ocieplenie prowadzi do poważnych zagrożeń politycznych godzących w interesy naszego kontynentu

Cały system współpracy wielostronnej będzie zagrożony, jeśli społeczność międzynarodowa nie znajdzie odpowiedzi na te pytania. A największe problemy mieć będą wcale nie te kraje, które zmiany klimatu powodują. To może dodatkowo zaostrzyć sytuację na linii Północ – Południe i Południe – Południe, stawiając kraje emitujące najwięcej gazów cieplarnianych przeciwko tym najbardziej poszkodowanym. Mówiąc krótko, geopolityczny wpływ zmian klimatu będzie sięgał bardzo daleko poza kwestie środowiska i stare problemy uwidoczni w nowy sposób.