Tuskizm-peronizm

W swoim piątkowym exposé bis Donald Tusk opowiadał o państwie, które uratuje Polskę przed finansowym Armagedonem. Państwo wyda miliardy złotych na wojsko, policję, bloki energetyczne, eksploatację gazu łupkowego. Państwo zbuduje nowe przedszkola i żłobki. Państwo utworzy specjalny fundusz, który pozwoli na utrzymanie wzrostu gospodarczego. Do której sakiewki sięgnie państwo, by spełnić swoje zamierzenia? Do żadnej. Pieniądze pochodzić będą z unijnego budżetu, część przesunie się z jednej rubryki do innej, a reszta - jak zasugerował podczas sobotniej konferencji prasowej minister skarbu - „się rozmnoży”.

Wbrew głoszonym poglądom

Tusk miał dzięki swojemu drugiemu exposé odbić się od dna, wrócić do gry i odebrać PiS polityczną inicjatywę. Pierwszy sondaż przeprowadzony po jego wygłoszeniu pokazał, że magiczne zaklęcia mają coraz słabszą moc. Może dlatego, że ludzie nie do końca zrozumieli, o co Tuskowi chodzi? Może dlatego, że „Inwestycje polskie” - według ministra finansów Jacka Rostowskiego - to projekt „szczególnie skomplikowany w aspektach mechanizmu finansowego”? Może dlatego, że premier sknocił swoje przemówienie, bo populistyczne propozycje przedstawił w formie technokratycznej nowomowy (odwrotnie niż czyni to większość rasowych polityków)?

Chyba jednak znajdzie się jeszcze jedno wytłumaczenie: Polacy widzą już, po pięciu latach rządów PO, że Tusk zazwyczaj mówi „białe”, a robi „czarne”. Że bardzo zależy mu na wyższym przyroście naturalnym, więc obcina ulgi dla rodzin z jednym dzieckiem. Że bardzo chciałby, aby każda matka mogła posłać swoją pociechę do przedszkola, więc niszczy przedszkola niepubliczne. Że marzy mu się sprawna i „odchudzona” administracja, więc zatrudnia tysiące nowych urzędników.

Nie ma lepszego sposobu na dyscyplinowanie prywatnych przedsiębiorców niż państwowy fundusz rozdający po uważaniu gigantyczne sumy

Niegdysiejszy liberał, jak na europejskie standardy wręcz skrajny, stał się zwolennikiem „państwowego kapitalizmu”. Tusk, wybierając ręczne zarządzanie kryzysem, obawia się utraty kontroli nad procesami gospodarczymi. Boi się „twórczej destrukcji”, wrodzonej cechy kapitalizmu, pozwalającej na jego rozwój. Woli sterowanie odgórne - teoretycznie bezpieczniejsze, ale na dłuższą metę zabójcze dla wolnego rynku.

Keynesizm jako antidotum

W książce „The End of Free Market” amerykański politolog Ian Bremmer tak oto zdefiniował „państwowy kapitalizm”: „W tym systemie państwowe spółki eksploatują strategiczne surowce naturalne, tworząc i utrzymując tysiące miejsc pracy. Rządy decydują, jakie firmy mają dominować w poszczególnych sektorach gospodarki. Tworzą fundusze, które inwestują nadwyżki pieniężne, zwiększając w ten sposób zyski państwa. We wszystkich trzech przypadkach państwo wykorzystuje mechanizmy rynkowe, aby pomnażać własne zasoby, a następnie kierować je tam, gdzie według polityków są najbardziej potrzebne. Jednakże ostatecznym bodźcem działania nie jest chęć nakręcania wzrostu, lecz chęć poszerzania wpływów państwa i utrzymania elit u władzy”.

Książka Bremmera została wydana dwa lata temu. Nie wiem, czy doradcy Tuska ją czytali, ale wyłożona w niej filozofia to przecież wypisz wymaluj to, o czym opowiadał premier w swoim exposé.

W piątek po południu rzecznik rządu Paweł Graś zachwalał na Twitterze „merytoryczny komentarz” do wystąpienia premiera, autorstwa Jarosława Makowskiego i Jana Gmurczyka z Instytutu Obywatelskiego. To think tank, który sam przedstawia się na swojej stronie internetowej jako „eksperckie zaplecze Platformy Obywatelskiej”, a w mediach odgrywa dla tej partii rolę mniej więcej taką, jak agencja Xinhua dla Chińskiej Partii Komunistycznej. Niemniej warto czytać owe „merytoryczne komentarze”, bo przekładają one obowiązującą linię PO na język politycznej teorii. „Można wskazać takie sektory gospodarki jak energetyka, szkolnictwo czy służba zdrowia, gdzie nie można pozwolić sobie na luksus oddania ich w całości w prywatne ręce” - piszą Makowski i Gmurczyk. „Czy wyobrażamy sobie przykładowo, że Norwegowie rezygnują z kontroli nad wydobyciem ropy naftowej i gazu ziemnego na rzecz korporacji amerykańskich, w związku z czym dochody z eksploatacji złóż są transferowane za granicę, a nie do państwowego funduszu emerytalnego? Częstym argumentem za prywatyzacją jest podniesienie efektywności systemu ekonomicznego, ale efektywność (...) nie jest przecież zawsze kryterium jedynym, jakie należy brać pod uwagę”. I wreszcie: „Zarządzanie popytem i aktywna rola państwa w gospodarce to główne przesłanie ekonomii keynesowskiej. Dziś powszechnie - i słusznie - uważanej za antidotum na szalejący i walący do naszych drzwi kryzys”.

Pod tymi stwierdzeniami podpisałby się nie tylko lewicowy noblista Joseph Stiglitz, ale i Jean-Luc Mélenchon, przywódca francuskich trockistów. Podpisałby się zapewne także Juan Perón, prezydent Argentyny, który program Tuska wprowadzał w życie 60 lat temu, dodając do niego kilka własnych pomysłów.