Wielu autorów reformy polskiej psychiatrii, w tym m.in. uczestnicy II Kongresu Zdrowia Psychicznego, postuluje zainicjowanie wielostronnych działań przeciwdziałających stygmatyzacji. Upowszechnianie wiedzy na temat specyfiki życia osób w kryzysie psychicznym i ich bliskich może przyczynić się do zaprzestania powielania krzywdzących te osoby stereotypów i stworzyć podstawy zapewnienia im realnego wsparcia na etapie zdrowienia. W procesie tym swoją rolę musi również odegrać społeczeństwo.
Załamanie polskiej psychiatrii dostrzega coraz więcej obywateli – ci, którzy szukają pomocy, doświadczając kryzysu psychicznego, oraz ich bliscy. Niewystarczające finansowanie tego obszaru, braki kadrowe, a także wieloletnie zaniedbania systemowe uderzają w osoby, którym specyfika choroby nie pozwala czekać na pomoc. Jednocześnie zauważalna jest potrzeba zapewnienia wsparcia w procesie zdrowienia oraz trwaniu w realizacji postaw prozdrowotnych. Trwająca reforma psychiatrycznej opieki zdrowotnej obejmuje prace związane z przeprowadzeniem pilotażu centrów zdrowia psychicznego, opracowaniem zmian dla obszaru psychiatrii dzieci i młodzieży oraz wypracowaniem propozycji nowych rozwiązań pomocowych dla osób uzależnionych. Oparcie opieki psychiatrycznej na centrach zdrowia psychicznego, których pilotaż jest obecnie realizowany, przesuwa nacisk w kierunku psychiatrii środowiskowej – opieki głęboko osadzonej w środowisku pacjenta, blisko jego wspólnoty i społeczności, w której ten na co dzień funkcjonuje. Istnienie 27 ośrodków w skali kraju daje szansę nie tylko na zapewnienie realnego dostępu do pomocy osobom znajdującym się w kryzysie psychicznym, ale również – dzięki zmianie systemu leczenia z zamkniętego na środowiskowy – stwarza podstawy procesu eliminacji stereotypów oraz stygmatyzacji, z którymi spotykają się pacjenci objęci opieką psychiatryczną oraz ich bliscy.
W tym procesie dużą rolę odgrywają również nowi dla systemu asystenci zdrowienia (eksperci poprzez doświadczenie, ex-in) – osoby, które same doświadczyły kryzysu psychicznego, przeszły specjalistyczne, kilkumiesięczne szkolenia i są w stanie zapewnić emocjonalne wsparcie pacjentowi i jego bliskim oraz pełnić rolę przewodnika po chorobie, w procesie zdrowienia, a także systemie zdrowia. Obecnie jest ich w Polsce 80 i trwają wysiłki wpisania tego zawodu na trwałe do systemu opieki psychiatrycznej. Dzięki nim możliwa jest opieka nad chorym w jego domowym środowisku, zapewniającym większe poczucie bezpieczeństwa. To zaś może się przełożyć na proces zdrowienia pacjenta oraz trwanie w zdrowiu. Ten model angażuje również rodzinę pacjenta, jego znajomych, a w końcu jego najbliższe sąsiedztwo.
Rzecznik praw pacjenta powołał w czerwcu bieżącego roku Radę Młodych Ekspertów, do której zadań należy m.in. identyfikowanie obszarów problemowych w psychiatrycznej opiece zdrowotnej. Co ważne, na członków Rady powołani zostali praktycy pracujący na co dzień z osobami w kryzysie oraz ich bliskimi. Dzięki temu w pracach rzecznika praw pacjenta w jeszcze większym stopniu uwzględniona zostanie perspektywa doświadczeń środowiskowych, wybrzmią problemy bliskie pacjentom oraz pracownikom systemu opieki zdrowotnej.
Wydaje się, że wahadło zmian w obszarze psychiatrii przechyliło się w kierunku osadzenia rozwiązań blisko ludzi i społeczeństwa, a podobne rozwiązania w tym kierunku mogą zostać wypracowane w pozostałych dwóch obszarach, nad którymi trwają obecnie prace w Ministerstwie Zdrowia. Powołany właśnie pełnomocnik ministra zdrowia ds. reformy w psychiatrii w celu realizacji swoich działań może podejmować współpracę m.in. z organizacjami pozarządowymi.
