W dyskursie prowadzonym na poziomie naukowym i publicystycznym w kontekście Covid-19 pojawia się wiele pytań o to, które zmiany wywołane przez pandemię będą miały charakter przejściowy, incydentalny i epizodyczny, a które prawdopodobnie staną się tendencjami towarzyszącymi nam aż do kolejnego przesilenia cywilizacyjnego. Jednym z ważnych pytań, na które odpowiedź nie jest jeszcze dziś znana (i zapewne wyklaruje się w kilku najbliższych latach), jest to, w jaki sposób w systemie gospodarczym odnoszą się do siebie firmy: głównie rywalizują czy też współpracują?
Lek na ułomności rynku
Powszechnie przyjmuje się, że istotę gospodarki rynkowej stanowi konkurencja, która jest specyficznym sposobem zaprowadzania ładu gospodarczego, czyli koordynacji zachowań podmiotów gospodarczych – firm i konsumentów. Prototypem takiego sposobu regulacji jest rynek doskonały, z dużą liczbą niezależnych rywalizujących ze sobą przedsiębiorstw i doskonałą informacją. Ale rynek ten jest tylko typem idealnym, od którego mniej lub bardziej odbiega rzeczywistość nazywana praktyką gospodarczą. W tejże praktyce firmy nie tylko konkurują, ale także współpracują.
To konsekwencja m.in. licznych ułomności rynku jako mechanizmu regulującego działanie systemu gospodarczego. Zazwyczaj przyjmuje się, że odpowiedzią na słabości, niewydolności i ułomności rynku (market failure) jest interwencja państwa. Innym możliwym środkiem służącym pokonaniu niedomagań rynku jest właśnie współpraca przedsiębiorstw.
Przykłady takich sytuacji są bardzo liczne – w poszukiwaniu stabilności współpracy jednorazowe transakcje spot zastępowane są przez powtarzalne kontrakty obejmujące pewien horyzont czasowy. Zawierane są sojusze strategiczne w ramach rozwoju działalności B+R, zawiązywane są konsorcja mające obsługiwać realizację wielkich obiektów inwestycyjnych.
Można więc stwierdzić, że współczesna gospodarka rynkowa jest co do zasady swoistą mieszanką zachowań konkurencyjnych, które w dość szerokim zakresie są czasami uzupełniane, a czasami nawet zastępowane przez zachowania kooperacyjne.
