Jacek Bartkiewicz: Listy zastawne to potężny impuls dla całej gospodarki

Hipoteczne listy zastawne to dłużne papiery wartościowe, emitowane przez specjalistyczne banki. W dużym skrócie: w oparciu o portfele kredytów hipotecznych banki przygotowują listy, które następnie obejmują inwestorzy, głównie wielkie instytucje finansowe i banki centralne, w mniejszym stopniu inwestorzy detaliczni. W ten sposób banki pozyskują pieniądze na kolejne kredyty na domy i mieszkania.

Listy są zabezpieczone podwójnie, bo na nieruchomościach i na bilansach banków hipotecznych. Dlatego dla inwestorów stanowią niezwykle bezpieczną klasę aktywów. Ich oprocentowanie kształtuje się zazwyczaj nieco powyżej stopy referencyjnej. Chętnych do objęcia listów jest zwykle więcej, niż wynosi podaż, ponieważ to idealne instrumenty chroniące przed inflacją i ryzykiem.

107 emitentów w Europie i pięć banków w Polsce

Na świecie rynek listów zastawnych jest bardzo rozwinięty, szczególnie w Europie, gdzie na koniec 2024 r. było aktywnych 107 emitentów, a wartość nominalna ich listów przekroczyła 150 mld euro. Dla porównania: w Polsce działa pięć banków hipotecznych, a wartość nominalna ich listów zastawnych w złotych według stanu na koniec 2024 roku wynosiła 17,1 mld zł (w przeliczeniu ok. 4,1 mld euro). Porównując te wartości mam wrażenie, że nasza gospodarka nie wykorzystuje w pełni tej możliwości długoterminowego finansowania i wspierania budownictwa mieszkaniowego.

Czytaj więcej

Finanse

Listy zastawne: klucz do tańszych kredytów mieszkaniowych?

Regulacje podatkowe dotyczące listów zastawnych mogłyby obniżyć ceny kredytów mieszkaniowych – oc...

Co zdecyduje minister finansów?

Na początku lipca 2025 r. eksperci Europejskiego Kongresu Finansowego przekazali swoje rekomendacje ministrowi finansów, który ma decydujący głos co do kształtu rynku listów zastawnych. Celem tych rekomendacji jest pobudzenie rynku listów zastawnych i zachęcenie polskich inwestorów do obejmowania tych papierów. Obecnie minister Andrzej Domański i podlegli mu urzędnicy analizują te propozycje wspólnie z przedstawicielami Komisji Deregulacyjnej (tzw. komisji Brzoski). Jestem jednym z autorów rekomendacji i dlatego chciałbym zaakcentować pewne sprawy związane z listami. Większość z nich ma charakter legislacyjny i nie wiąże się z żadnymi negatywnymi skutkami dla budżetu państwa. Ponieważ propozycje zmian pobudzą budownictwo, a więc pośrednio całą gospodarkę, szczerze kibicuję ministrowi Domańskiemu.

Listy nie są konkurencją dla obligacji Skarbu Państwa

Po pierwsze, listy zastawne nie są żadną konkurencją dla obligacji Skarbu Państwa i nią nie będą. W latach 2020–2024 wartość nominalna emisji obligacji skarbowych wyniosła 1 bilion 59 mld zł. Natomiast wartość emisji listów zastawnych w latach 2020–2024 wyniosła jedynie 11,8 mld zł. Oznacza to, że relacja poziomu emisji obligacji skarbowych do poziomu emisji listów zastawnych wynosi 90 do 1. Po drugie, cena emisyjna listów zastawnych na rynku w Polsce jest określana w oparciu o rentowność obligacji skarbowych powiększoną o marżę, która powstaje w wyniku przeliczenia terminu pozostającego do spłaty listów (tzw. tenorów) oraz czynników takich jak podatki. Listy to nic innego, jak nowy instrument dla inwestorów.

Pieniądze płyną poza Polskę

Wielu inwestorów instytucjonalnych, którzy obecnie obejmują 100 proc. listów w Polsce, ma narzucone przez właścicieli limity inwestycyjne. Część z nich ma w swoich portfelach papiery skarbu państwa „pod korek” i nie mogą przekroczyć limitów. Dlatego warto dać właścicielom i zarządzającym możliwość inwestowania w kolejne bezpieczne instrumenty długoterminowe. Inaczej pieniądze popłyną poza Polskę.

Dotychczas znaczna część emisji listów zastawnych polskich banków hipotecznych była plasowana na rynku zagranicznym (według danych UKNF za 2022 r. 62 proc.). Powodem jest ograniczona chłonność polskiego rynku, a co za tym idzie korzystniejsze warunki cenowe emisji zagranicznych. Korzyści z listów trafiają więc do instytucji, które działają poza Polską. Zwiększenie atrakcyjności listów zastawnych wśród polskich inwestorów z sektora bankowego, ubezpieczeniowego, funduszy inwestycyjnych i emerytalnych, będzie skłaniało banki hipoteczne do pozyskiwania kapitału poprzez emisje na rynku polskim. W konsekwencji pożytki z listów zastawnych będą wypłacane polskim inwestorom.

Mamy szansę na wielki impuls dla budownictwa, a więc dla całej gospodarki

Na rozwoju rynku hipotecznych listów skorzysta cała gospodarka. Dostępne dane wskazują, że efekt mnożnikowy budownictwa mieszkaniowego dla gospodarki oscyluje na poziomie 2–3, co oznacza, że każda jednostka PKB wytworzona bezpośrednio w sektorze powoduje powstanie 2–3 w gospodarce ogółem. Mechanizm ten realizuje się m.in. poprzez popyt na produkty przemysłowe, usługi finansowe oraz rynek pracy.

Według danych GUS, w 2024 roku wartość dodana brutto sektora budownictwa bez efektów mnożnikowych wynosiła ponad 220 mld zł, co stanowiło ponad 6 proc. PKB. Jednak skumulowany wpływ sektora na PKB (łącznie z efektami mnożnikowymi) wynosi szacunkowo 12–15 proc. PKB. Branża budownictwa zatrudniała na koniec 2024 r. prawie 0,5 mln osób, a z uwzględnieniem branż pokrewnych sektor tworzy 1,3 mln miejsc pracy. Warto więc dodać skrzydeł budownictwu zwiększając skalę finansowania.