Cenowe przetargi nie są w interesie Polski

Posługiwanie się wyłącznie kryterium najniższej ceny przy wyborze najkorzystniejszej oferty w przetargach infrastrukturalnych jest szkodliwe zarówno dla zamawiających, jak i wykonawców. Obawiam się, że za polską tanią bylejakość wszyscy zapłacimy podwójnie. Od dawna powinniśmy korzystać ze sprawdzonych zagranicznych wzorców, gwarantujących dobre wykonawstwo za godziwe wynagrodzenie.

Trzeba zmienić prawo

Niedawno w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Rada Gospodarcza przy Premierze zorganizowała debatę dotyczącą systemu zamówień publicznych. Podczas dyskusji podjęte zostały takie kwestie, jak rola ceny w wyborze wykonawcy, ocenianie wiarygodności wykonawców czy też zabezpieczanie należytego wykonania umowy. Z mojej perspektywy, jako przedstawiciela sektora prywatnego, a zarazem właściciela dużej firmy działającej w branży kolejowej, dobrze, że takie rozmowy mają miejsce. Ale zdecydowanie bardziej byłbym usatysfakcjonowany, gdyby prawo zamówień publicznych zostało realnie udoskonalone i dopasowane do potrzeb firm, które są w stanie w pełni sprostać realizacji przedmiotów zamówień.

Dzisiaj, niestety, daleko nam do tego. Ostatnie przykłady z rynku, jak choćby te dotyczące budowy niektórych odcinków A2, pokazują, jakie konsekwencje przyjdzie nam ponosić za zły wybór firmy w przetargu, którego głównym, a czasami nawet wyłącznym, kryterium jest cena realizacji zamówienia. To, na co warto zwrócić uwagę, to również brak wstępnej selekcji firm w pierwszym etapie procesu przetargowego, co ograniczyłoby możliwość zdobycia zamówienia przez firmę, która fizycznie lub merytorycznie nie byłaby w stanie samodzielnie podołać realizacji kontraktu.

Walkę cenową między wykonawcami daje się zauważyć już od kilku lat, a pojawianie się na rynku kolejnych firm jeszcze ją pogłębia

Problemem są również źle przygotowywane dokumenty w systemie "Zaprojektuj i zbuduj". Dzisiaj sytuacja wygląda tak, że startujące w przetargach firmy nie posiadają odpowiednich decyzji lokalizacyjnych i środowiskowych, brakuje im wykupionych gruntów pod budowę, a także nie mają  dobrze rozpoznanego zakresu inwestycji. Kropką nad "i" problemów w polskich zamówieniach publicznych są przeciągające się procedury wyboru wykonawcy i – co najgorsze – możliwość odwoływania się firm, które zostały odrzucone w postępowaniu przetargowym, co w konsekwencji na długie miesiące opóźnia zarówno sam proces przetargu, jak i rozpoczęcie realizacji inwestycji.

Brać przykład z najlepszych

Dlatego też przy udoskonalaniu prawa zamówień publicznych warto wzorować się na najlepszych i sięgać do dobrych praktyk krajów unijnych. Tam główną zasadą wyłonienia zwycięzcy jest wybór oferty najbardziej korzystnej z punktu widzenia ekonomicznego, co wcale nie musi oznaczać najniższej ceny. Zazwyczaj ocena ta jest oparta na koszcie, ale również na jakości oraz pozostałych kryteriach dotyczących konkretnego zamówienia.

Dodatkowo firmy startujące w przetargach poddawane są ocenie możliwości finansowych oraz wiarygodności rynkowej, potwierdzonej certyfikatami czy referencjami, które w dużym stopniu zapewniają jakość prac oraz terminowość ich wykonania.

Kolejna wojna cenowa?

Obecna sytuacja legislacyjna w obszarze zamówień publicznych grozi nam kolejną wojną cenową, również w moim sektorze, czyli w budownictwie kolejowym. Zresztą walka cenowa pomiędzy wykonawcami daje się zauważyć już od kilku lat, a pojawianie się na rynku kolejnych młodych firm jeszcze ją pogłębia. Konsekwencjami takiej sytuacji będą niewypłacalność słabszych podmiotów, a następnie ich upadłość, co pociągnie za sobą falę bankructw mniejszych firm będących podwykonawcami w realizacji zamówień publicznych. Wiąże się to przede wszystkim z brakiem prognozowania i przewidywania wzrostu cen materiałów na przestrzeni kilku lat w przypadku dużych kontraktów i cztero-, pięcioletnich w systemie "Zaprojektuj i zbuduj".

Modernizowana linia kolejowa czy budowana autostrada ma służyć gospodarce przez dekady

Tym gorzej dla szeroko pojętej branży kolejowej, która i tak nie jest faworyzowanym sektorem. Nie tylko w kwestii prawa zamówień publicznych, ale również w kwestii środków, wstępnie przeznaczonych na kolej, następnie przesuwanych na modernizację dróg i budowę autostrad. Kolej wymaga dużych inwestycji remontowych i modernizacyjnych, a bez kolei nie da się utrzymać na dotychczasowym poziomie rozwoju gospodarczego i społecznego kraju. Z roku na rok słabnie przepustowość dróg, przez

co przemieszczanie się nimi jest coraz wolniejsze i coraz bardziej niekorzystnie wpływa na stan środowiska naturalnego. Dlatego też szansą dla sektora kolejowego jest nowa perspektywa budżetowa UE na lata 2014 – 2020. Ale tu też zarówno my, jak i krajowi oraz unijni decydenci musimy się spieszyć, bo przygotowanie inwestycji zajmuje kilka lat, a zatem z wieloma już jesteśmy spóźnieni.