Czy mogą pełnić dyżury i pracować w systemie równoważnym?

Od 1 lipca obowiązuje ustawa z 15 kwietnia 2011 o działalności leczniczej (DzU nr 112, poz. 654) i wraz z nią nowe zasady czasu pracy dla zatrudnionych w pracowniach radiologicznych, radioterapii, medycyny nuklearnej, fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej i prosektoriów.

Obowiązująca do 31 czerwca ustawa o zakładach opieki zdrowotnej (akt prawny z 30 sierpnia 1991; DzU z 2007 r. nr 14, poz. 89 ze zm.) gwarantowała wymienionym pracownikom 5- i 25-godzinny dzień pracy.

Dodatkowo zakazywała zatrudniania ich w systemie równoważnym, a Główna Inspekcja Pracy alarmowała, że nie mogą pełnić dyżurów (w stanowisku GPP-302-4560-154/08/PE urząd stwierdził, że nie wolno ich polecać wszystkim pracownikom korzystającym ze skróconych norm czasu pracy).

Od 1 lipca jest inaczej. Przesądzono, że pracownicy m.in. radiologii

- będą pracować dłużej, tj. 7 godzin  35 minut dziennie oraz 37 godzin 55 minut  tygodniowo, i

- mogą świadczyć pracę w systemie równoważnym (nie utrzymano dotychczasowego zakazu zatrudniania ich w tej organizacji czasu pracy).

Tyle teoria.

W praktyce bowiem nowe godziny robocze stają się wiążące dopiero 2 lipca 2014. Ale uwaga, trzyletnie vacatio legis ustawodawca zarezerwował tylko dla norm czasu pracy. O zakazie stosowania przez ten okres równoważnego czasu pracy przepisy przejściowe nie wspominają ani słowem.

Za systemem równoważnym i przeciw

Pewne jest zatem to, że mimo wejścia w życie nowej ustawy o działalności leczniczej pracownicy radiologii, radioterapii, medycyny nuklearnej, fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej i prosektoriów nadal pracują maksymalnie 5 godzin dziennie i 25 tygodniowo. Wątpliwe, czy w niektórych dniach tygodnia ich dniówka może być 12-godzinna (dopuszcza ją właśnie system równoważny).

Za systemem równoważnym przemawia to, że nowe przepisy nie zakazują jego stosowania ani przy wydłużonych normach czasu pracy, ani  gdy są krótsze, tj. do 1 lipca 2014. Nie bez znaczenia pozostaje też argument, że wydłużenie godzin roboczych radiologów oznacza obalenie zasady, że pracują w warunkach uciążliwych dla zdrowia, co uzasadnia krótszą dniówkę.

Powołując się na rozwiązania w innych krajach UE, ustawodawca przekonywał, że dłuższa praca jest jak najbardziej uzasadniona, a godziny pracy nie powinny odbiegać od pozostałych zarezerwowanych dla lekarzy. Skoro większość z nich może pracować dłużej, to radiolodzy także.

Nie ma zatem powodów, by po zmianie przepisów ci ostatni kwestionowali pracę w systemie równoważnym. Mogą jednak podnosić, że zastosowanie wydłużonego dnia pracy jest prawnie uzasadnione dopiero od 2 lipca 2014 wraz z zastosowaniem dłuższych norm czasu pracy.

Za tym przemawia akurat to, że zgodnie z nowym aktem prawnym wydłużenie dniówki w systemie równoważnym nie może powodować przekroczenia w tygodniu odpowiednio 40 godzin albo 37 godzin 35 minut. Ustawodawca odnosi się tu do ogólnych norm czasu pracy. Do zaniżonych, mimo że mają obowiązywać przez kolejne trzy lata, już nie.

Skąd niekonsekwencja?

Nie wiadomo, czy jest to wynikiem niekonsekwencji, czy celowym działaniem. Niemniej, bez względu na stosowane normy czasu pracy, wydłużenie dniówki do 12 godzin nie może być regułą. Dłuższą pracę jednego dnia trzeba rekompensować krótszą w innych dniach tygodnia albo po prostu dniem wolnym od pracy.

Uwaga! Ustawa o działalności leczniczej zastrzega dodatkowo, że wprowadzenie systemu równoważnego musi być uzasadnione rodzajem lub organizacją pracy i nie może dotyczyć pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami, których czas pracy nie może przekraczać 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.

Mniej ograniczeń przy dyżurach

I na koniec jeszcze słowo o dyżurach. Tak jak wspomniałam wcześniej, ustawa o ZOZ nie zakazywała zlecania ich radiologom. Wykluczyła taką możliwość inspekcja pracy ze względu na skrócone normy czasu pracy.

Teraz, gdy te ostatnie są dłuższe, dyżury wydają się uzasadnione. Pozostaje tylko pytanie od kiedy: od 1 lipca 2011  czy dopiero od 2 lipca 2014? Odpowiedź na to pytanie zależy od rozstrzygnięcia, od kiedy wolno stosować równoważny czas pracy.

Komentuje:

Łukasz Prasołek, asystent sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego

Już w pakiecie ustaw zdrowotnych z 2008 r. była propozycja likwidacji skróconych norm czasu pracy w służbie zdrowia, niestety przepisy te nie ujrzały światła dziennego ze względu na weto prezydenta.

Teraz kolejny raz ustawodawca dotyka czasu pracy tych pracowników. Obecna zmiana jest trudna do oceny ze względu na okres przejściowy od 1 lipca 2011 do 1 lipca 2014. Od 2 lipca 2014  sytuacja jest oczywista, osoby te staną się pracownikami, do których stosuje się wszystkie regulacje dotyczące czasu pracy lekarzy.

Czy jednak wcześniej będą one mogły pracować w systemie równoważnym? Ustawa nie daje na to pytanie odpowiedzi, a przechodząc na grunt regulacji ogólnych, musimy chyba odwołać się  do art. 148 k.p. Zakazuje on bowiem pracy w równoważnych systemach czasu pracy w przypadku pracowników zatrudnionych na stanowiskach, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.